Zwycięska Bogurodzico, racz przyjąć dzisiaj hołd rycerskich vot żołnierskiej cnoty, który składamy w imieniu zastępów obrońców Ojczyzny sześć wieków wspieranych twoimi mocami”. Te podniosłe słowa usłyszało kilkadziesiąt tysięcy pątników obecnych na Jasnej Górze 3 maja 1976 r. Wypowiedzieli je najstarsi rangą generałowie i oficerowie II Rzeczypospolitej, odpiąwszy od swych mundurów najwyższe odznaczenie wojenne – Order Virtuti Militari. W obecności prymasa Stefana Wyszyńskiego oraz kard. Karola Wojtyły złożyli je u stóp Jasnogórskiej Hetmanki.

Order wolnych Polaków

Order Virtuti Militari został ustanowiony w 1792 r., po zwycięskiej bitwie stoczonej pod Zieleńcami w obronie Konstytucji 3 maja. Był solą w oku Rosjan i rodzimych zdrajców z konfederacji targowickiej. Przypominał bowiem o polskim zwycięstwie, które odwlekło w czasie utratę niepodległości i rozbiory. Już w sierpniu 1792 r. targowiczanie ogłosili uniwersał, w którym zakazywali noszenia tego dumnego odznaczenia. Dwa lata później nieszczęsny król Stanisław August Poniatowski, wykonując osobiste polecenie carycy Katarzyny, wydał bezwzględny zakaz noszenia orderu i nakazał ich zwrot na dwór królewski pod groźbą „najsurowszych kar kryminalnych”. W okresie Księstwa Warszawskiego jego nadawanie przywrócił książę Józef Poniatowski, a dumne odznaczenie otrzymało prawie 2,5 tys. patriotów walczących o niepodległość w okresie wojen napoleońskich. Również Sejm Królestwa Polskiego obradujący podczas powstania listopadowego podjął uchwałę o nadawaniu orderu. Tradycję orderową po raz pierwszy na dużą skalę podeptał car Mikołaj I, degradując Virtuti Militari do rangi odznaczenia, które wręczał... żołnierzom szczególnie zasłużonym w tłumieniu powstania listopadowego, nazwanego w ukazie carskim buntem polskim. Na wstędze orderowej Virtuti Militari zawieszono także Medal za Wzięcie Szturmem Warszawy w 1831 r.