Imiona nadawane dzieciom brane są spośród dotąd używanych. Bywają to imiona popularne, modne albo ładnie brzmiące, imiona świętych i innych sławnych ludzi, imiona z książek i filmów, imiona krewnych. Znaczna większość z nich pochodzi z innych języków i nie zastanawiamy się nad ich znaczeniem. Można się wprawdzie dowiedzieć, że imię Zofia pochodzi od greckiego sofia – mądrość itd., ale z reguły takie objaśnienia nie są szerzej znane.

Imiona ludzi pierwotnie zawsze coś znaczyły, nawet jeśli nie znamy ich pochodzenia. Ponieważ nie ma zwyczaju tłumaczenia imion, nie pamiętamy, że starożytne imiona hebrajskie i greckie były dla ówczesnych ludzi zrozumiałe.

Imiona mówią o Bogu

W Biblii liczne imiona męskie są dwuczłonowe, a jeden element tego imienia to imię Boże. W nauce nazywa się je imionami teoforycznymi („niosącymi Boga”). Imiona hebrajskie zawierały bowiem słowo „Bóg” – El, albo też imię Boże Jahwe, skracane do Jo lub Ja. Niektóre takie imiona zostały przełożone. Hebrajskie imię Natanael (Nataniel, w skrócie Natan) to po grecku Teodor, a po polsku Bożydar albo Bogdan – „dany przez Boga”. Taki sam sens ma imię Jonatan. Odpowiednik żeński tego imienia to Dorota, grecka Dorothea. Bogumił jest odpowiednikiem greckiego imienia Teofil, a Bogusław wywodzi się od Teodozjusza.

Popularny Jan to po hebrajsku Johanan – „Jahwe łaskawy”. Imię Jezusa – Jehoszua znaczy „Jahwe-zbawia”. Łazarz z Ewangelii to po hebrajsku Eliezer – „Bóg-mi-pomocny”. Mogą istnieć imiona kobiece tego rodzaju, np. Elżbieta, po hebrajsku Eliszeba, co przypuszczalnie znaczy „Bóg-mi-szczęściem”. Grek Tymoteusz byłby po polsku Czcibogiem, z kolei Tymon to Czciciel.

Imiona tego rodzaju noszą w Biblii również aniołowie. Nie ma zwyczaju ich przekładania, ale warto je rozumieć. Trzech archaniołów to Michał, Gabriel i Rafał: Michael – „kto-jak-Bóg”; Gabriel – „mocny-Bóg”; Rafael – „uleczył-Bóg”.

Imiona mówią o ludziach

W Księdze Rodzaju napotkamy imiona pierwszych ludzi – Adama i Ewy. Słowo „Adam” oznacza kogoś z ziemi, ogólniej zaś człowieka i ludzkość. Ewa, po hebrajsku Hawwa – Żywiąca, co próbowano przetłumaczyć jako „Żywia”. Oba te imiona odnoszą się w pewien sposób do ogółu ludzi, jako że pierwsi ludzie symbolizują nas wszystkich: stworzonych przez Boga, a zarazem grzesznych.

Wielu imion biblijnych, jak Mojżesz i Aaron, nie potrafimy dziś przekonująco objaśnić. Na temat imienia Maria istnieją dziesiątki przypuszczeń. Może znaczyło: miła, może: wzniosła, może: piękna. W każdym razie trzeba sprostować opinię, jakoby po hebrajsku imię to brzmiało Miriam, ta forma bowiem pojawiła się wśród Żydów dopiero we wczesnym średniowieczu, a w starożytności była zupełnie nieznana. Pierwotne brzmienie hebrajskie to Mariam.

Na popularności zyskało w Polsce imię króla Dawida, choć zapewne pod wpływem nie Biblii, lecz kultury anglosaskiej, gdyż w Anglii i Ameryce należy ono do najczęstszych. Przypuszczalnie znaczyło: krewny, bliski. Król ten przyjął je dopiero wtedy, gdy objął władzę, ponieważ na starożytnym Wschodzie był taki zwyczaj.

Biblijne imiona kobiece najczęściej podkreślały urodę. Tamara to palma, Estera – gwiazda, Sara – księżniczka. Anna i Hanna, hebrajskie Hannah, znaczy: łaska, wdzięk. Łaciński odpowiednik to gratia, czyli Gracja, a po litewsku – Grażyna. Do tej grupy należą imiona córek Hioba (por. Hi 42, 14), które różnie bywają przekładane; ja proponuję: Gołąbka, Kasjana i Czarnooka. Dzieje Apostolskie wspominają Tabitę, czyli Dorkas – po polsku Sarenkę, oraz Rode, czyli Różę.

Imiona biblijne mogą wskazywać też na inne cechy. Imiona Tobita i jego syna Tobiasza pochodzą od hebrajskiego słowa tob – dobry. Najbliższy odpowiednik polski to Dobromir (w Słowenii natomiast częste jest imię Dobran). Debora z Księgi Sędziów to pszczółka. Judyta to Judejka, Żydówka (analogicznie Krystyna znaczy chrześcijanka).

W Biblii mamy też postacie o imionach greckich. Rozmówca Jezusa – Nikodem, imię ostatnio bardzo popularne, to jakby „zwycięski lud”. Chrześcijanie też takie tworzyli. Grzegorz to Gregorios – czuwający. Krzysztof to Christoforos – niosący Chrystusa.

Oczywiście, sporo jest takich imion w różnych kulturach. Leon to po grecku lew. Nasz Mieszko to być może Miś; po rosyjsku Misza to połączenie imienia Michał z misiem właśnie. Popularna Urszula pochodzi od łacińskiego ursus – niedźwiedź, bo Ursula to zdrobnienie w rodzaju żeńskim, czyli jakby „Misia”.

Apostołowie

Co oznaczały imiona Apostołów Jezusa? Ich przywódcy Jezus nadał imię aramejskie Kefa(s), po grecku – Petros. Istotę naszego imienia Piotr najlepiej oddaje po polsku słowo Skalnik, gdyż Petros to forma męska od petra – skała, głaz. Notabene po francusku pierre to kamień, a więc Pierre (Piotr) brzmi identycznie.

Pierwotne imię Piotra, Szymon, tożsame z Symeonem, może pochodzić od słów hebrajskich „wysłuchał Jahwe”. Jego brat – Andrzej nosił imię greckie, gdyż Andreas oznacza mężnego. O Janie była już mowa. Jego brat, Jakub, nosił imię patriarchy Izraela. Znaczenie tego imienia jest niepewne, gdyż jego etymologie z Księgi Rodzaju mają charakter ludowy (por. Rdz 25, 24-26; 27, 36).

Filip to popularne imię greckie, które wsławili królowie macedońscy – oznacza miłośnika koni. Bartłomiej to właściwie przydomek od imienia ojca – Bar-Tolmaj, syn Tolmaja. Przydomkiem jest też imię Tomasz, gdyż po aramejsku, w języku Jezusa i Apostołów, thoma oznacza bliźniaka, dlatego nazywano go też Didymos (por. J 20, 24), co po grecku znaczy „bliźniak”.

Mateusz to po aramejsku Mattai. Imię to bywało wyjaśniane jako skrócona forma od Mattanja bądź Mattitja (Matatiasz) – „podarunek Jahwe”. Inna forma tego imienia to Matthias, czyli Maciej: imię Apostoła, który zastąpił Judasza.

Wśród Apostołów byli jeszcze drugi Jakub (syn Alfeusza) oraz drugi Szymon, nazywany Zelotą lub Kananejczykiem. Pod różnymi imionami występuje Tadeusz. W części starożytnych rękopisów Ewangelii czytamy: Lebbeusz. Równolegle jest mowa o Judzie, synu Jakuba, co uważa się często za drugie imię Tadeusza, choć raczej była to inna osoba – jeden zastąpił drugiego. Ów Tadeusz nosił aramejskie imię Taddi, przypuszczalnie powstało ono jako zniekształcenie greckiego Teudasa albo Teodora.

Juda to imię jednego z praojców Izraela, o nieznanym nam znaczeniu. Nosiło je dwóch Apostołów – Juda, syn Jakuba, oraz Juda o przydomku Iskariota, czyli po polsku Judasz. Z jego powodu imię to nie bywa, oczywiście w chrześcijaństwie, nadawane.

Obok dwunastu Apostołów mamy też apostoła pogan – św. Pawła. Nosił on biblijne imię Saul, spolszczane na „Szaweł”, ale w świecie greckim używał podobnego imienia Paulos, od łacińskiego Paulus – mały, skromny.

Najczęstsze imię męskie w Polsce to Piotr (według rejestru PESEL – blisko 700 tys.). Potem są kolejno: Krzysztof, Andrzej, Tomasz, Paweł, Jan. Wśród kobiet najczęstsze są Anna (ponad milion), Katarzyna i Maria. Nadajemy dzieciom imiona chrześcijańskie.