W polskiej poezji religijnej epoki baroku występują utwory
literackie, w stosunku do których można zastosować filozoficzno-literacką
kategorie sensualizmu i sensualności. Oznaczają one że, źródłem poznania
rzeczywistości są wrażenia zmysłowe, że w badaniach analizuje się
obrazy wizyjne i nadrealne, związane z "metafizycznością", zjawiskowością,
pozornością czy ekspresyjnością.
R. Fiszerówna na przykładzie twórczości Samuela Twardowskiego,
autora Nadobnej Paskwaliny, wskazała na wrażenia wzrokowe, wyobraźnię
przestrzenną i ruch. Inny literaturoznawca, Stefan Nieznanowski,
podkreślił w poezji Kaspra Miaskowskiego zmysłową wyrazistość języka
oraz przepych i zmysłowy "nadmiar" w XVII-wiecznej poezji religijnej.
Podobnie Claude Backvis zwracał uwagę na zmysłowość wyrazu w epice,
w poezji S. Twardowskiego, A. Korczyńskiego, S.H. Lubomirskiego.
Wrocławski historyk literatury Czesław Hernas mówił o "sensualizmie"
w liryce J.A. Morsztyna ("jedność oglądania świata"); wiersze Hieronima
Morsztyna i Szymona Zimorowica określał mianem "poezji światowych
rozkoszy". Zmysłowość może być także odrzuceniem neoplatońskiego
idealizmu albo dążnością do obrazowania zmysłowej konkretyzacji ekspresji
doznań sennych (A. Nowicka-Jeżowa) m.in. u J.A. Morsztyna.
Liryka religijna XVII w., najbardziej dojrzała artystycznie,
stała się szczególnie miejscem zaistnienia zjawiska sensualności
ekspresji poetyckiej w zetknięciu z sacrum, czyli z tym co święte,
boskie etc. Spośród autorów dzieł religijnych baroku należy wymienić
jeszcze Zbigniewa Morsztyna, Wespazjana Kochowskiego, Stanisława
Grochowskiego, Kaspra Twardowskiego i wielu innych. Pojawiają się
tu ponadto takie kategorie "zmysłowości", jak: ucieleśnienie, zmysłowe
budowanie np. osób świętych, kryzys i transformacja tradycji alegorycznej, "
nadzmysłowość" tzw. poezji mistycznej, pobożnej itp.
O kwestiach tych pisze Mirosława Hanusiewicz w interesującej
rozprawie, powstałej na KUL w 1998 r., zatytułowanej Święte i zmysłowe
w poezji religijnej polskiego baroku, po którą warto sięgnąć i przeczytać.
Pomóż w rozwoju naszego portalu