2019-02-12 09:21
Ks. Mariusz Sztaba
W dziwnej sytuacji znalazła się Polska od ostatnich parlamentarnych wyborów w 2015 roku. Z jednej strony jesteśmy widoczni i doceniani w świecie m.in. za zrównoważony rozwój gospodarczy, za prospołeczne działania państwa na rzecz rodziny i potrzebujących, czy wreszcie za stabilne bezpieczeństwo.
Z drugiej strony Polska jest oskarżana przez przedstawicieli Brukseli i totalną opozycję za brak praworządności, tolerancji i demokracji. W przestrzeni publicznej sporo jest mowy nienawiści – obrażania, etykietowania, agresji oraz zwykłego chamstwa. Są pewni ludzie i organizacje, którym zależy na sztucznym podsycaniu „wojny polsko-polskiej”, sianiu niepokoju i tworzeniu wyimaginowanych podziałów oraz problemów.
Tragiczne wydarzenie w Gdańsku sprowokowały pytanie, czy Polacy są w stanie przerwać te spiralę chamstwa oraz słownej - a nawet coraz częściej - fizycznej agresji. Kto to może/powinien to zrobić? Odpowiedź na to pytanie jest zaskakująco prosta. Problem leży w rozumieniu i stylu uprawianiu polityki. Od kilku lat (od ostatnich parlamentarnych wyborów i przegranej koalicji PO-PSL) jesteśmy świadkami ścierania się na polskiej scenie politycznej dwóch wizji rozumienia i uprawiania polityki. Pierwsza wizja związana jest z rozumieniem polityki jako roztropnej troski o dobro wspólne. Druga zaś pojmuje politykę jako walkę o zdobycie i utrzymanie władzy. Problem polega na tym, że wizje te realizowane są w przeciwstawnych obozach politycznych. Partia rządząca optuje za polityką rozumianą jako troska o dobro wspólne, natomiast opozycja realizuje politykę utożsamianą z walką o zdobycie władzy i utrzymanie jej. Ścieranie się tych dwóch wizji polityki generuje problemy - często sztuczne - z którymi borykamy się w kraju i za granicą.
W związku z tą sytuacją, należy odpowiedzieć na podstawowe pytanie: jakiej polityki potrzebuje Polska, która chce być krajem nowoczesnym i liczącym się na arenie międzynarodowej oraz Polacy, którzy chcą zachować swoją narodowość i rodzimą kulturę? Aby wskazać sposób rozwiązania tego problemu, przyjrzymy się obecnie wspomnianym koncepcjom polityki.
Reklama
Pierwsza z przywołanych wizji polityki ma rodowód klasyczny. Wskazuje ona na potrzebę kierowania się w działalności politycznej roztropnością i troską. Roztropność - jak uczył o. Jacek Woroniecki jest „cnotą dobrze wychowanego sumienia”. Roztropność, to o wiele więcej niż posługiwanie się „czystym”rozumem, który może nieraz być używany pragmatycznie, czy wprost utylitarnie. Roztropność pełni funkcję miary w odniesieniu do wszystkich cnót moralnych człowieka (sprawiedliwości, wstrzemięźliwości, męstwa i innych). Dlatego starożytni nazywali ją auriga virtutum – woźnicą cnót. Poznanie roztropnościowe realizuje się w trzech zasadniczych etapach: a) namysł nad środkami do celu, którego usprawnieniem jest rozwaga; b) rozmysł do wyboru środka najodpowiedniejszego, którego usprawnieniem jest rozsądek, c) nakaz powzięty z chwilą decyzji woli, który roztropności otwiera drogę do realizacji konkretnych celów. Dla własnej skuteczności cnota roztropności wymaga wyćwiczenia i umiejętnego zastosowania jej części składowych, które tworzą: a) pamięć (memoria) – zgromadzone już w uprzednim działaniu doświadczenie, b) pojętność (intelligentia) – polegająca na znajomości obowiązujących zasad moralnych; c) pouczalność (docilitas) – otwartość na rady innych; d) zapobiegliwość (sollertia) – polegająca na szybkiej zdolności znajdowania właściwego środka do celu; e) opatrzność (providentia) – zdolność do przewidywania przyszłości w zakresie środków prowadzących do celu życia; f) oględność (circumspectio) – zdolność pozwalająca dostrzec okoliczności czynu i ujęcia planu działania w konkretnych warunkach; g) ostrożność (cautio) - zdolność polegająca na takim pokierowaniu działaniem, które pozwala uniknąć ewentualnych trudności lub je pokonać; h) rozum (ratio) – zdolność pozwalająca właściwie ujmować to wszystko, co składa się na działanie w zmieniających się okolicznościach.
Pierwsza wizja rozumienia i uprawiania polityki, domaga się od polityka kierowania się zasygnalizowaną przed chwilą cnotą roztropności, a następnie wykazania troski, która jest uczuciem niepokoju wywołanym trudną sytuacją lub przewidywaniem takiej sytuacji, prowadzącym do dbałości o kogoś lub o coś. W przypadku polityki chodzi o troskę o dobro wspólne, którym jest naród oraz ojczyzna i to wszystko, co je stanowi: kultura rozumiana klasycznie (nauka, etyka, sztuka i religia) oraz kraj z jego ziemią i bogactwami, zwyczaje i obyczaje, historia, język, itd.
Jak można zauważyć na podstawie tej krótkiej charakterystyki, tak rozumiana i realizowana polityka służy rozwojowi całego i każdego człowieka, zarówno w jego wymiarze osobistym, jak i społecznym. Liczy się ona z konkretną osobą, ale także z narodem i ojczyzną. Jest ona trudna, bo wymaga zaangażowania rozumu, woli oraz sumienia. Dla skuteczności i owocności potrzebuje ona nieustannego kontaktu z rzeczywistością, to znaczy m.in. z realnymi, a nie wyimaginowanymi potrzebami konkretnego człowieka, rodziny, a nawet całego narodu. Roztropna troska potrzebuje czasu na namysł, atmosfery powagi, konstruktywnego dialogu i współpracy wszystkich. Osłabiają ją natomiast, a w długiej perspektywie niszczą - chaos i pseudoproblemy oraz kreowana atmosfera sztucznego niepokoju i wewnętrznej walki.
Druga wizja polityki związana jest z osobą dyplomaty florenckiego Nicolo Machiavellego (1469–1527), który swoją koncepcję działalności politycznej opisał w dziele pt. Książe. Koncepcja ta ma swoich zwolenników także dzisiaj. Uobecnia się w Europie w trzech postaciach: makiawelizmu, zasady „racji stanu” oraz legalizmu. Istota polityki pojmowanej przez Machiavellego oraz mniej lub bardziej świadomych jego kontynuatorów polega na walce o zdobycie i utrzymanie władzy za wszelką cenę. Kluczowym działaniem w tak rozumianej polityce jest walka. Wpierw jest to walka o władzę z każdym, kto ją posiada, lub do niej dąży. W tej walce nie liczą się argumenty rozumowe, ani żadna troska, ani roztropność, ani dobro wspólne. Najważniejsza jest walka o zdobycie, a później o utrzymanie władzy według zasad - „cel uświęca środki” . W tak realizowanej polityce wszystkie chwyty są dozwolone (np. kolaboracja, donos, mowa nienawiści, sianie społecznego niepokoju, tworzenie atmosfery wojny. itd.), po to, aby walka została wygrana. A skoro polityka jest walką o zdobycie władzy, to przeciwnik polityczny, członek innej partii nie jest partnerem do dyskusji, ale tylko i wyłącznie wrogiem, którego należy zniszczyć rożnymi sposobami i za wszelka cenę.
Dla zakamuflowania, czy może nawet bardziej osłabienia negatywnego wydźwięku tej wizji polityki, często używa się innego jej określenia, mówiąc o polityce jako „sztuce rządzenia państwem”. Politycy chcą rządzić państwem. Analiza tego sformułowania brzmiącego dość sympatycznie wskazuje jednak na jego podstawowe i niebezpieczne w konsekwencji braki. W definicji tej akcent jest położony na państwo, a nie na społeczeństwo, a więc na stronę administracyjno-instytucjonalną, a nie na wspólnotę ludzi. Poza tym, w tej definicji brakuje wyodrębnienia celu: jaki jest cel polityki? Jaki jest nadrzędny cel państwa? Jaki jest cel rządzenia? Ten podstawowy brak stawia pod znakiem zapytania zasadność tej definicji, jak i działalności politycznej bez celu. Chociaż historia pokazuje, że polityka tak definiowana ma swój ukryty cel: jest nim zdobycie, utrzymanie i powiększanie władzy za wszelka cenę! Politycy realizujący tę wizję chcą władzy dla niej samej. Społeczeństwo/naród jest dla nich tylko materiałem, który oni jako władza, urabiają odpowiednio do swojej woli. Na tym polega owa „sztuka”, która jest urabianiem/wytwarzaniem. W tej koncepcji polityki, najważniejsza jest władza i pośrednio struktury, które ją zapewniają – a więc państwo. Władza ma dać prestiż, immunitet, koneksje i finansowe zaplecze. W ten sposób polityk może rozwijać swoją karierę i realizować różne plany. A co z narodem? W tej wizji polityki naród jest nie potrzebny, a nieraz przez swoje tożsamościowe roszczenia i domaganie się szacunku dla swoje historii wprost staje się balastem. Dlatego politycy tej opcji są w stanie zgodzić się na powolną, a w końcu nawet całkowitą utratę suwerenności narodowej, aby tylko istniała struktura państwa zapewniająca im władzę. Z tego też powodu zdolni są do kolaboracji z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi, wyrzekając się własnej historii, tradycji, zwyczajów i obyczajów, zdrowej moralności, suwerenności gospodarczej (wysprzedaż narodowego dóbr i przemysłu), a w końcu politycznej. Ten styl rozumienia i uprawiania polityki jest charakterystyczny również dla populistów (i sezonowych partii), którzy przed i w trakcie kampanii wyborczej obiecują „gruszki na wierzbie”, byle zyskać jak najwięcej wyborców, a w gruncie rzeczy chodzi im tylko o zdobycie, a później utrzymanie władzy, aby realizować swoje partykularne interesy.
Naród polski stoi dziś przed fundamentalną decyzją, ważną dla własnej tożsamości, integralnego rozwoju i ogólnej atmosfery w kraju. Albo opowie się za polityką rozumianą jako roztropna troska o dobro wspólne, którym jest Polska, albo pozwoli na dalsze sianie zamętu, kreowanie sztucznych problemów, epatowanie mową nienawiści, fałszowanie wizerunku Ojczyzny przez tych, którym zależy tylko na zdobyciu i utrzymaniu władzy za wszelka cenę.
Jeżeli chcemy, aby polityka uprawiana w parlamencie, klubach poselskich, partiach, samorządach, była autentycznie roztropną troską o dobro wspólne i tym samym służyła poszczególnemu człowiekowi i całemu narodowi, to zdecydowanie musimy powiedzieć: NIE tym partiom i politykom, którzy działalność polityczną rozumieją tylko jako walkę o zdobycie oraz utrzymanie władzy, nie przedstawiając żadnego realnego i pro rozwojowego programu dla narodu i ojczyzny.
Uprawianie skutecznej polityki rozumianej jak roztropna troska o dobro wspólne wymaga atmosfery namysłu, powagi, współpracy i lojalności oraz zdrowej krytyki (która nie jest tym samym, co krytykanctwo i awanturnictwo). Polityka wrażliwa na poszczególnego człowieka i cały naród musi być w ciągłym kontakcie z rzeczywistością. A to znaczy, że musi być zdolna do ciągłych reform – również w sferze prawa, aby podążało ono za realnymi problemami.
Po owocach poznaje się drzewa, a ludzi po ich słowach, a jeszcze bardziej po ich czynach. Quo vadis Polonia?
ks. Mariusz Sztaba, doktor nauk humanistycznych w dziedzinie pedagogika, pedagog społeczny, członek Towarzystwa Naukowego KUL.
