Od dziś (20 grudnia) po wejściu do katedry wrocławskiej pod witrażem na końcu prezbiterium zobaczymy już nie tylko ciemną tkaninę, która przez ostatnie tygodnie zasłaniała stanowisko prac przygotowujących świątynię do instalacji zrekonstruowanego ołtarza, ale prawdziwe dzieło sztuki: wykonany w XVI w. przez Paula Nitscha, w stylu manierystycznym ołtarz ufundowany przez bp. Jerina.

Przed południem odbyła się uroczystość powrotu ołtarza do wrocławskiej katedry. W historycznym wydarzeniu wzięli udział wrocławscy biskupi – kard. Henryk Gulbinowicz, abp senior Marian Gołębiewski, o. bp Jacek Kiciński – z abp Józefem Kupnym na czele, biskupi sąsiednich diecezji a także zwierzchnicy kościołów: Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego RP bp Waldemar Pytel i Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego bp senior Ryszard Bogusz i biskup eparchii wrocławsko-gdańskiej Włodzimierz Juszczak. W stallach katedry zasiedli przedstawiciele wrocławskiego duchowieństwa z ks. Włodzimierzem Wołyńcem, rektorem PWT i ks. Kacprem Radzkim, rektorem MWSD we Wrocławiu.

Obecni byli także przedstawiciele władz RP, senatu, sejmu a także władz samorządowych: sekretarz stanu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Jarosław Sellin, senator Bogdan Zdrojewski, wojewoda dolnośląski Jarosław Obremski, marszałek województwa dolnośląskiego Cezary Przybylski i wicemarszałek Marcin Krzyżanowski, a także prezydent Wrocławia Jacek Sutryk. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele fundacji KGHM Polska Miedź, sponsora rekonstrukcji ołtarza i konserwatorzy z Muzeum Narodowego we Wrocławiu z dyrektorem placówki Piotrem Oszczanowskim, którzy podjęli się rekonstrukcji zabytku oraz rektorzy wrocławskich uczelni – obecnej i poprzednich kadencji.

W przemówieniach podkreślano rangę dzisiejszego wydarzenia i trudność prac rekonstrukcyjnych, z jakimi zmierzyli się konserwatorzy zabytków z Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Zarówno ks. Paweł Cembrowicz, proboszcz wrocławskiej katedry, jak i Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum szczególnie dziękowali abp. Józefowi Kupnemu, który zainicjował prace związane z powrotem ołtarza do katedry.

Ks. Cembrowicz przypomniał konferencję z 2017 r., na której został podpisany list intencyjny w sprawie rekonstrukcji zabytkowego ołtarza Jerina.

- Podpisanie listu o intencji współpracy między Kościołem wrocławskim, władzami miasta i Muzeum Narodowym było początkiem wyrazem woli rekonstrukcji srebrnego ołtarza, który od 1591 r. aż do 1945, gdy wymusiły to działania wojenne, był ołtarzem głównym katedry p.w. św. Jana Chrzciciela i od tamtej pory nie powrócił już na swoje miejsce. „Chcemy, żeby ołtarz wrócił na swoje miejsce, żeby dzięki temu katedra odzyskała swój pierwotny wygląd” – mówił wtedy metropolita wrocławski abp Józef Kupny. „Przywrócenie ołtarza biskupa Jerina naszemu miastu sprawi, że Wrocław zyska zabytek światowej rangi i niezwykłą atrakcję turystyczną” – dodawał ówczesny prezydent Wrocławia, Rafał Dutkiewicz. Dyrektor Muzeum Narodowego mówił dwa lata temu, że „XVI-wieczny ołtarz to dzieło niezwykłe, trudno wyobrazić sobie coś, co lepiej wpisuje się w historię Wrocławia, Ostrowa Tumskiego i katedry”.

Ks. Cembrowicz przypomniał też historię obecności srebrnego ołtarza ufundowanego przez bp. Jerina. – Pierwsza data to 1591 r. , fundacja ołtarza i jego instalacja w katedrze wrocławskiej. Bp Andreas Jerin zainicjował to dzieło w bardzo trudnych czasach, przy katolicyzmie został wtedy właściwie tylko Ostrów Tumski, Nysa, Opole i niektóre jeszcze włości biskupie. Co ciekawe, biskup idzie do mistrzów wrocławskich, wyznania protestanckiego i u nich zamawia wykonania ołtarza. Najważniejsza część, czyli figuralne przedstawienia, wykonane w srebrze wykonuje niezwykle utalentowany złotnik Paul Nitsch – mówił proboszcz katedry. - W 1944 r. zaczęto rozmontowywać ołtarz, aby ocalić zabytek przed wojskami przesuwającego się frontu. Wiemy, że na Wielkanoc 1945 r. katedra została zniszczona i to, co zostało, czyli główna skrzynia ołtarza, również uległa zniszczeniu – mówił ks. Cembrowicz. W podsumowaniu nawiązał do dzisiejszego wydarzenia, czyli powrotu ołtarza do katedry, wyrażając wdzięczność wszystkim zaangażowanym w etapy prac. Podziękował wrocławskiemu metropolicie za zaufanie, którym obdarzył go, jako proboszcza wrocławskiej katedry, w przygodę i wyzwanie, jakim był powrót srebrnego ołtarza. Podziękowanie złożył tez władzom miasta, sponsorom, parafianom i pielgrzymom odwiedzającym świątynię. Szczególne podziękowania przypadły dyrektorowi Muzeum Narodowego, który był nie tylko entuzjastą pomysłu, ale wraz ze swoimi pracownikami podjął się rekonstrukcji i konserwacji.

- Wydarzenie historyczne, ale to, co najważniejsze: ołtarz zaczyna na nowo żyć w tej sakralnej przestrzeni – mówił ks. Cembrowicz.

- To sztuka nas tu zgromadziła – podkreślił Piotr Oszczanowski. Mówił też o zaufaniu we współpracy, która na dwa lata połączyła wielu ludzi. Ten ołtarz, który zrodził się z ducha tolerancji, otwartości – wszak światły biskup wrocławski zwrócił się do luterańskich artystów, najlepszych, jakich wówczas posiadało miasto Wrocław – i wspólnie stworzyli dzieło, które wpisało się na stałe w historię regionu, miasta i tego wyjątkowego miejsca. Ta historia ma swoje ukoronowanie dziś – mówił dyrektor Muzeum Narodowego. Ogromne słowa uznania i wdzięczności złożył pracownikom Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Podkreślił ich kompetencje, determinację i wytrwałość w dziele rekonstrukcji.

Zasługi te docenił też abp Józef Kupny odznaczając w czasie uroczystości okolicznościowym numizmatem w uznaniu zasług dla Archidiecezji Wrocławskiej Piotra Oszczanowskiego i Jacka Witeckiego. Konserwatorom zabytków wręczył okolicznościowe pamiątki. Wyróżnił dwunastu specjalistów: Małgorzatę Slawiczek – Altman, Mariusza Wierchowskiego, Franciszka Kosińskiego, Dianę Jędrysek – Skotnicką, Marcina Sokolnickiego, Marzenę Mironowicz, Pawła Jalowskiego, Artura Jarkiewicza, Macieja Małachowicza, Sonię Stawowską, Wiesława Batyckiego i Krzysztofa Stawowskiego.

W krótkim przemówieniu po wręczeniu wyróżnień abp Kupny przypomniał istotę i rolę ołtarza w przestrzeni świątyni.

– Ołtarz jest tym miejscem, w którym kończy się czas a zaczyna zupełnie inny wymiar, zaczyna się wieczność. Dzisiaj tak, jak wtedy, 350 lat temu, wierni, obok waloru estetycznego ołtarza, będą mogli tu zanosić swoje modlitwy.

Metropolita podkreślił walor religijny zabytku. – Będziemy mogli chwalić Boga przy tym scalonym ołtarzu. Pamiętam ten dzień, gdy podpisywałem list intencyjny – mówił. - Udało nam się tego dokonać w krótkim czasie. Jestem ogromnie i głęboko wdzięczny wszystkim, którzy brali udział w tym dziele.

Prezydent Wrocławia Jacek Sutryk podkreślił, że „udało nam się wszystkim sprawić sobie piękny prezent świąteczny”. Przypomniał w dziele rekonstrukcji ołtarza rolę swojego poprzednika, prezydenta Dutkiewicza i podziękował abp. Kupnemu za pomysł i konsekwencję w realizacji przedsięwzięcia.

– Ołtarz ten jest w istocie takim, jakim jest to miasto – Wrocław jako tygiel: kulturowy, religijny, narodowościowy – mówił prezydent. – Ołtarz, który powstał w XVI w. w luterańskim mieście, ocalony później z katolickiej świątyni. To dzieło sztuki pokazujące trudne, ale i ciekawe losy tego miasta. Mam nadzieje, że już na zawsze pozostanie w tym miejscu i będzie świadectwem otwartości, tolerancji i jedności.

Uroczystość zakończyła wspólna modlitwa Anioł Pański i błogosławieństwo metropolity.

Spotkanie poprowadzili dziennikarze Radia Rodzina, Patrycja Jenczmionka - Błędowska i Mateusz Cieniawski.

Historia etapy rekonstrukcji i powrotu ołtarza do katedry:

Dzieło od momentu powstania wzbudzało powszechny zachwyt i przez stulecia było jednym z najczęściej odwiedzanych zabytków Wrocławia. W czasie II wojny światowej w trakcie działań przed Festung Breslau ołtarz został zdemontowany – srebrne elementy złożono w katedralnym skarbcu, a malowane skrzydła przewieziono do jednej ze składnic muzealnych, potem do kościoła w Szamotułach. Dopiero po 20 latach wróciły do Wrocławia. Wszystkie zachowane elementy ołtarza po raz pierwszy od 1944 r. zostały pokazane w 2017 r. na wystawie „Skarbiec. Złotnictwo archikatedry wrocławskiej” prezentowanej w Muzeum Narodowym we Wrocławiu.

We wrześniu 2018 r. umowę w sprawie rekonstrukcji słynnego dzieła podpisali Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu oraz ks. Paweł Cembrowicz, proboszcz archikatedry p.w. św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu.

Zakres prac obejmuje odtworzenie wszystkich niezachowanych elementów ołtarza, znanych z archiwalnej dokumentacji fotograficznej, w tym jego kwatery centralnej ze sceną Ukrzyżowania, oraz montaż całości w oryginalnym kształcie i rozmiarach.

W połowie kwietnia 2019 r. – po raz pierwszy od zakończenia II wojny światowej – ołtarz został zaprezentowany w całej swej okazałości w Muzeum Narodowym we Wrocławiu na wystawie „Dwa ołtarze”.

20 grudnia 2019 r. po 75 latach wrócił do archikatedry wrocławskiej.