Ostatni tegoroczny wykład otwarty z cyklu „Testament Jezusa Chrystusa Siedem ostatnich słów z krzyża odczytane dzisiaj” odbył się 16 maja w auli toruńskiego Wyższego Seminarium Duchownego. Jako prelegent wystąpił bp Andrzej Suski, ordynariusz toruński, Wielki Kanclerz Wydziału Teologicznego UMK. Tytuł jego wystąpienia brzmiał: „Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha mego! (Łk 23, 46)”.
- Przekaz orędzia o Jezusie nie wiódł po linii chronologicznej, od narodzenia i dzieciństwa, przez działalność publiczną po mękę, śmierć i zmartwychwstanie - zauważył na początku Biskup Andrzej. - Najpierw trzeba było wyjaśnić odbiorcom gorszący w powszechnym mniemaniu fakt śmierci krzyżowej. Nic zatem dziwnego, że w pierwszej fazie głoszenia Dobrej Nowiny kerygmat sprowadzał się przede wszystkim do opowieści o wydarzeniach paschalnych. Dopiero potem podejmowane były inne fakty z życia Jezusa.
Ksiądz Biskup podjął na początku problem różnicy, jaka w kwestii ostatnich słów Jezusa na krzyżu zachodzi pomiędzy Ewangeliami synoptycznymi, czyli w relacjach św. Mateusza (Mt 27, 45-50), św. Marka (Mk 15, 33-37) i św. Łukasza (Łk 23, 44-49). U dwóch pierwszych ewangelistów czytamy, iż Jezus zawołał „Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?”, po czym jeszcze raz „zawołał donośnym głosem i wyzionął ducha”. Według Łukasza, ostatnie słowa Jezusa brzmiały: „Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha mojego”. Skąd ta różnica? Stąd, że w doborze treści ewangeliści kierowali się własnymi preferencjami i nie jest błędem mówienie o teologii św. Mateusza, św. Marka czy św. Łukasza.
Co zatem chciał nam przekazać św. Łukasz, odnotowując takie właśnie Jezusowe wołanie skierowane do Ojca? Pragnął jeszcze raz zaakcentować tyle razy obecny w jego dziele motyw Ojca.
W Łukaszowym opisie ostatnich chwil Jezusa widzimy potrójne tło: a) znaki towarzyszące śmierci, b) modlitwę samego Jezusa i Jego śmierć, c) skutki tej śmierci, objawiające się w reakcjach świadków.
Wśród znaków widzimy zjawisko naturalne - zaćmienie słońca. Skądinąd wiemy, że na pewno w tym czasie nie mogło ono mieć miejsca, więc należy przypuszczać, iż Łukaszowi chodzi tu raczej o inne zjawisko - może burzę piaskową, która ograniczyła mocno widoczność? Tak czy owak - przywołany przez św. Łukasza znak ma tutaj wymowę apokaliptyczną i wskazuje, że właśnie nadeszły ostatnie dni: w momencie śmierci Jezusa rozpoczynają się czasy eschatologiczne.
Drugi znak, rozdarcie zasłony w świątyni, symbolizuje koniec starotestamentowego kultu. Odtąd nie tylko Żydzi, ale i wszyscy pozostali ludzie mają dostęp do Boga, a dostęp ten zależy nie od faktu narodzenia i przynależności do narodu wybranego, lecz od wewnętrznego nawrócenia.
W jaki sposób umiera Jezus? Czy Jego śmierć nie ma przypadkiem w sobie czegoś z fatum, z którym musi się On - czy chce, czy nie chce - pogodzić? W ostatniej chwili życia Jezus modli się słowami Psalmu 31 (Ps 31, 6). Był on odmawiany przez Żydów na zakończenie dnia jako modlitwa wieczorna. Miał charakter lamentacyjny; opisywał uczucia człowieka opuszczonego przez wszystkich, który przybył do świątyni, by szukać pomocy u Boga. Mimo tragizmu sytuacji, człowiek ów pozostaje ufny wobec Boga; przepełnia go pewność, iż On go wybawi. W psalmie tym nie znajdujemy ani cienia akceptacji dla śmierci, czy śladu pogodzenia się z nieodwołalnym losem. Psalm ten nie jest typową modlitwą umierającego. Takim uczynił go dopiero Jezus, który umierał dobrowolnie, w pełni akceptując to, co się z Nim działo. Aby to jeszcze bardziej uwypuklić, św. Łukasz dokonał nawet pewnej przeróbki, zmieniając czasownik z przyszłej formy „oddam” na teraźniejszą: „oddaję”. W psalmie nie znajdziemy też słowa „Ojcze” - dodaje je Łukasz, kontynuując w ten sposób tradycję wielu takich momentów w swej Ewangelii (Łk 2, 49; 9, 26; 10, 21-22 i in.).
Motyw Ojca ujawnia się też u Łukasza z całą mocą, począwszy od Ostatniej Wieczerzy, we wszystkich wydarzeniach paschalnych. Św. Łukasz pokazuje, jak rękami Żydów i pogan, wbrew ich intencjom, realizuje się tu wola Ojca. W napisanych przez niego Dziejach Apostolskich znajdziemy fragment, który wprost ukazuje taki właśnie sposób interpretowania wydarzeń. „Zeszli się bowiem rzeczywiście w tym mieście przeciw świętemu Słudze Twemu, Jezusowi, którego namaściłeś, Herod i Poncjusz Piłat z poganami i pokoleniami Izraela, aby uczynić to, co ręka Twoja i myśl zamierzyły”.
Św. Łukasz ukazuje też reakcje naocznych świadków śmierci Jezusa. Sposób, w jaki Jezus umierał, wywarł na nich wielkie wrażenie. Czytamy, że obecny przy krzyżu rzymski setnik „oddał chwałę Bogu i powiedział: «Istotnie, człowiek ten był sprawiedliwy»”. Widać, że coś się dokonało w sercu tego człowieka. Użyte przez niego określenie „sprawiedliwy” oznaczało tutaj „prawy”, „święty”, a zatem słowa setnika były wyznaniem wiary w wyjątkowość Jezusa. Znacząca była też reakcja tłumów, które zobaczywszy, co się stało, „wracały, bijąc się w piersi”. Zaskakuje natomiast powściągliwa reakcja znajomych Jezusa, których św. Łukasz umieścił z dala od krzyża, skąd przypatrywali się przebiegowi wydarzeń. Stojąc w pewnej odległości, spełnili rolę obiektywnych świadków.
- Jaka jest wymowa tego fragmentu Łukaszowej Ewangelii? - zapytał na koniec Ksiądz Biskup. - Chciał on ukazać, że śmierć Jezusa dała początek czasom eschatologicznym. Jezus umarł dobrowolnie, świadomie, pokładając całkowitą ufność w Ojcu. Dał w ten sposób wzór pierwszym chrześcijańskim męczennikom (św. Szczepan i in.), którzy - już wkrótce - szli na śmierć za wiarę, naśladując sposób, w jaki umierał ich Mistrz i Zbawiciel.