Reklama

Warszawa nieznana

Niedziela warszawska 32/2007

Niedaleko Traktu Królewskiego, będącego jedną z letnich atrakcji stolicy, biegnie kanionem pośrodku kamienic ulica Mokotowska. Ujęta w karby regulacji topograficznej dopiero w XVIII wieku jako trakt łączący starannie zaplanowane gwiaździste place, które w założeniu Stanisławowskim miały otaczać główny dukt łączący zamek w Ujazdowie z polem elekcyjnym na Woli.

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Dukt ów dał początek wielu zmianom w organizacji życia w tej części Warszawy. Później jednak król porzucił swe plany, by oddać się rozrywkom w pałacu na wodzie. Tymczasem ul. Mokotowska powołana do nowego życia zaczęła zapełniać się budynkami. Zawdzięczała to swej atrakcyjnej lokalizacji w południowej części miasta, między handlową Kruczą a reprezentacyjnymi Alejami Ujazdowskimi, wiodąca od ładnie skomponowanego placu Trzech Krzyży do terenów wyścigów konnych na Polach Mokotowskich i była miejscem inwestycji. Nie przeszkodziło, a nawet pomogło jej lekkie zakrzywienie przebiegu bardziej na zachód zaraz za ul. Wilczą.
W kamienicy pod 73. niegdyś była

słynna Karczma Warszawska

zachowująca jako jedna z niewielu jeszcze klimat przedwojennej jadłodajni z nieodłącznymi flakami wołowymi - prawdopodobnie jedynymi w mieście niepowodującymi rozstroju żołądka. Jej bywalcami byli prócz cinkciarzy i taksówkarzy rozmaici warszawscy cwaniacy. Sama kamienica (Puścikowskich) - podobnie jak wiele przedwojennych kamienic znajduje się dziś w opłakanym stanie, a trzeba o niej wspomnieć tyle, że mieściła przed wojną salę teatralną i kinową na łącznie 700 widzów.
Naprzeciwko znajduje się gruntownie przebudowany budynek przedwojennej destylarni wódek Karola Schneidera z frontonem od Alej Ujazdowskich, który obecnie pomieścił wiele instytucji i biur, w tym wydział informacji i kultury ambasady Japonii. Tuż obok śliczna neobarokowa kamienica ks. Michała Korybuta Woronieckiego, będąca tylną oficyną budynku w Alejach Ujazdowskich. Po co to piszę? Aby pokazać, iż dbałość o zaplecze była niegdyś podobna jak o fronton, zresztą pozostała część kamienic parzystej strony mokotowskiej na tym odcinku do Wilczej to właściwie tylne oficyny „Fronotnów” od Alej Ujazdowskich.
Na rogu Mokotowskiej i Wilczej znajduje się wysoka, pięciopiętrowa kamienica Wiktora Bychowskiego, wzniesiona na początku ubiegłego wieku. Dom ten o pięknej wczesnomodernistycznej bryle góruje nad sąsiednimi domami, ale wcale ich nie przytłacza. Nie przytłacza np. kamienicy Rodryga Mroczkowskiego (nr 57.), który przyozdobił swój budynek w modne u schyłku na przełomie XIX i XX wieku motywy ludowe krakowiaków i górali, którzy niczym antyczni atlasi dźwigają na swych karkach trzypiętrowe balkony. Architektura domu jest wybitnie eklektyczna, nawiązująca do baroku. Zresztą podobny eklektyzm nawiązujący do gotyku charakteryzował sąsiedni budynek należący również do Mroczkowskiego, jednakże zburzony w czasie ostatniej wojny. Obecnie w jego miejscu wznosi się powojenna plomba przebudowywana obecnie z biurowca na apartamentowiec. Ale wracając do krakowiaków i górali, trzeba wspomnieć, że ta nuta ludowa wspólna dla polskiego modernizmu obecna jest w architekturze w różnych częściach Warszawy. Na przeciwko kamienicy Mroczkowskiego, pod nr. 50. znajduje się inny dom -

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

kamienica Dietzów

- ciekawy nie tyle może ze względu na swój wygląd, ile na lokatora, który go zamieszkiwał w 1918 r. Był to Józef Piłsudski, który po powrocie z twierdzy w Magdeburgu przebywał w skromnym dwupokojowym lokum, nim nie wyszykowano mu odpowiedniejsze dla jego roli (naczelnika państwa) kwatery. Fakt ów z dziejów tego budynku upamiętnia stosowna tablica znajdująca się na frontonie. Sąsiedni niewielki budyneczek - wyglądający bardziej na podmiejską willę niż śródmiejską kamienicę należał do tak wielu właścicieli, z których każdy jakoś się zapisał w historii Polski. W 1812 r. rodzina d’Alfonce wzniosła tu niewielką oficynkę, którą rozbudowywała w miarę posiadanych środków. W 1860 r. nieruchomość nabył Leopold Kronenberg i ufundował Józefowi Ignacemu Kraszewskiemu dom.
Dopiero w drugiej połowie XIX wieku zmienił się charakter zabudowy na wielkomiejską. Pisarz zamieszkiwał ów dom do 1863 r., kiedy został zmuszony do opuszczenia Królestwa Polskiego i wyjazdu do Drezna. Budynek został przejęty przez rodzinę Kronenbergów - przemysłowców polskich pochodzenia żydowskiego, którzy w 1846 r. przyjęli kalwinizm i walnie przyczynili się nie tylko do rozwoju gospodarczego kraju, ale również do rozwoju kultury polskiej, bo ta po upadku powstania styczniowego wymagała olbrzymiego wsparcia moralnego i duchowego. W 1873 r. budynek ów na krótko przejęła rodzina Lubomirskich. Po 1877 r. do 1889 r. stanowił on własność Tytusa Chałubińskiego - lekarza i przyrodnika - „odkrywcy” i popularyzatora Zakopanego. Po śmierci Chałubińskiego dom należał do 1921 r. do jego rodziny, która następnie sprzedała budynek rodzinie Hofmanów. Po wojnie został on odebrany właścicielom w 1956 r. i przez jakiś czas mieściło się w nim teatr studencki „Hybrydy”. Od 1976 r. znajduje się tu Warszawskie Centrum Studenckiego Ruchu Naukowego.
Mokotowska to nie tylko uliczka eklektycznych kamienic i urokliwych dworków, lecz również śmiałych rozwiązań architektonicznych lat 20. i 30. ubiegłego wieku. Przykładem jest tu niewątpliwie olbrzymi budynek utrzymany w tonie modernizmu akademickiego spółdzielni kupców, przemysłowców i wolnych zawodów.

Reklama

„Dom przy Mokotowskiej”

zrealizowany został w latach 1926-28 według projektu Mariana Lalewicza. Jest on przykładem monumentalnych budynków spółdzielni mieszkaniowych skupiających przedstawicieli różnych zawodów. Naprzeciwko zaś widnieje mniej okazały, ale nowoczesny dom czynszowy należący do Juliana Glassa. Podobne budynki znajdują się przy ul. Kredytowej, Szpitalnej, Wiejskiej, Lwowskiej. Był to okres burzliwego rozwoju budownictwa w oparciu o nowoczesne rozwiązania techniczne i architektonicze. Żelbetowa bryła wypełniona cegłą, duże okna, często „szwedzkie”, oblicowane kamieniem mury i przestronna, świetlista klatka schodowa należą do standardów wyposażenia. Także w tym przypadku ma to zastosowanie. Granit i jasny piaskowiec pokrywają elewację, sień pokryto stiukiem marmurowanym, choć w innych rozwiązaniach nieobcy jest marmur lub zlepieniec zygmuntowski. Drzwi, poręcze, dodatkowe elementy zdobnicze wykonane są z żelaza. Całość ma charakter surowego piękna, skromnego, lecz eleganckiego. To właśnie wyróżniało funkcjonalizm lat 30.
Losy wojny sprawiły, iż odcinek ul. Mokotowskiej przy ul. Pięknej (przed wojną Piusa XI) kończył się olbrzymim placem śródmiejskim. Obecnie został on zabudowany nowoczesnymi biurowcami, z których tylko narożny komponuje się z charakterem tej ulicy… I dobrze, gdyż następna część Mokotowskiej to już rzeczywisty pomnik moderninistycznej architektury. Otwiera ją olbrzymia kamienica narożna, zbudowana przez Hermana Knothego - wielkiego łowczego dworu cesarskiego. Warto wspomnieć, że ul. Mokotowska cieszyła się w na początku XX wieku dużym zainteresowaniem żydowskich kamieniczników, którzy budowali bądź kupowali domy właśnie w tej części miasta. Jedną z takich kamienic jest

dom Heleny Szwarcmacherowej

Można by o nim nie wspominać, gdyż specjalnie się nie wyróżnia, gdyby nie to, że od 1958 r. należy on do wydawnictwa PAX i długi czas w nim mieściła się redakcja „Słowa - Dziennika katolickiego”, a obecnie redakcja warszawskiej edycji „Niedzieli”. Po nieparzystej stronie ul. Mokotowskiej trudno nie zauważyć bogatej w oranamentykę secesyjną kamienicy pod nr. 41. Dla tego widoku warto przejść na drugą stronę ulicy i podziwiać ją od ul. Szopena.
Pod nr. 25. znajduje się perełka ul. Mokotowskiej - dawny dworek Kazimiery Ćwierciakiewiczówny - należący przed wojną do Zarządu Cukrowni lubelskich. Podczas wojny nie został zniszczony i przez długie lata mieścił się w nim Instytut Matematyczny Polskiej Akademii Nauk. Od 2005 r. dom jest własnością Instytutu im. Adama Mickiewicza. Na rogu Mokotowskiej i pl. Zbawiciela wznosi się okazała modernistyczna kamienica - ongiś najwyższa w Warszawie, po wybudowaniu której straż pożarna zaapelowała, aby wyższych domów nie wznosić, gdyż drabiny strażackie nie będą mogły sięgnąć „drapaczy nieba”. W latach 30. kamienica przeszła w ręce Williama Beauchampa - biskupa metodystycznego, który umieścił w niej towarzystwo „Nauka i Oświata” (rozpoczęło ono m.in. naukę języka angielskiego). Naprzeciw stoi kamienica Pawłowiczów, która w czasie generalnego remontu na początku obecnego wieku nie uległaby całkowitej ruinie, jednak podczas jego trwania doszło do przypadkowego wyburzenia frontonu od ul. Marszałkowskiej. Inwestor odbudował go i podniósł całość, dobudował dodatkowo jedną kondygnację - przeszklony pawilon, który mieści biura.
Po przeciwległej stronie pl. Zbawiciela ul. Mokotowska wcina się pomiędzy Kościół Najświętszego Zbawiciela a budynki mieszkalne, m.in. Dom Katolicki parafii Najświętszego Zbawiciela, w którym do dziś mieści się Teatr „Współczesny”.

Podziel się:

Oceń:

2007-12-31 00:00

Wybrane dla Ciebie

Krok do wyrugowania religii ze szkół. Dyskryminujący projekt Ministerstwa Edukacji

2024-05-13 15:12

Karol Porwich/Niedziela

Ministerstwo Edukacji Narodowej zamierza ograniczyć liczbę godzin zajęć z religii i etyki w szkole. Zmiany w zasadach organizacji tych lekcji doprowadzą do dyskryminacji uczniów chcących uczestniczyć w zajęciach. Wprowadzenie modyfikacji poskutkuje również falą zwolnień wśród katechetów. Projektowane zmiany naruszają art. 53 ust. 1 oraz 53 ust. 4 Konstytucji RP. Działania Ministerstwa mają na celu zniechęcenie młodzieży do uczestniczenia w lekcjach religii.

Więcej ...

Pomorskie/ Podczas ćwiczeń WOT zaginął karabin wyborowy BOR

2024-05-13 18:48

Biuro Prasowe Dowództwa WOT

Żandarmeria Wojskowa i Służba Kontrwywiadu Wojskowego prowadzi postępowanie wyjaśniające w sprawie zagubienia karabinu BOR - poinformowało Dowództwo Obrony Terytorialnej. Do zdarzenia doszło podczas ćwiczeń 7. Pomorskiej Brygady Wojsk Obrony Terytorialnej.

Więcej ...

Dziedzictwo religijne Francji przemawia do młodych… i nawraca

2024-05-13 16:42

Karol Porwich/Niedziela

Gotyckie katedry czy romańskie kościoły potrafią skutecznie przemówić do serc współczesnej młodzieży, a wręcz zainteresować ją chrześcijaństwem. We Francji są na to twarde dowody w postaci młodych dorosłych, którzy proszą o chrzest. W tym roku odnotowano tam rekordową liczbę nawróceń na katolicyzm. Okazuje się, że w co trzecim przypadku u początku wiary stało spotkanie z chrześcijańską sztuką sakralną.

Więcej ...

Reklama

Najpopularniejsze

Nowenna do Ducha Świętego

Wiara

Nowenna do Ducha Świętego

Fatima - główne treści orędzia Matki Bożej

Europa

Fatima - główne treści orędzia Matki Bożej

107. rocznica objawień Matki Bożej w Fatimie

Wiara

107. rocznica objawień Matki Bożej w Fatimie

Czego tak naprawdę Maryja oczekuje od nas wołaniem z...

Wiara

Czego tak naprawdę Maryja oczekuje od nas wołaniem z...

Anioł z Auschwitz

Wiara

Anioł z Auschwitz

Nowenna do św. Andrzeja Boboli

Wiara

Nowenna do św. Andrzeja Boboli

8 maja - wielkie pompejańskie święto

Kościół

8 maja - wielkie pompejańskie święto

Świadectwo Raymonda Nadera: naznaczony przez św. Szarbela

Wiara

Świadectwo Raymonda Nadera: naznaczony przez św. Szarbela

#NiezbędnikMaryjny: Litania Loretańska - wezwania

Wiara

#NiezbędnikMaryjny: Litania Loretańska - wezwania