Polscy biskupi na 363. zebraniu plenarnym przyjęli dziś trzy aneksy do "Wytycznych dotyczących wstępnego dochodzenia kanonicznego w przypadku oskarżeń duchownych o czyny przeciwko 6. przykazaniu Dekalogu z osobą niepełnoletnią poniżej 18. roku życia". Określają one precyzyjne reguły postępowania w kwestii pomocy ofiarom, dochodzenia wobec kapłanów oskarżanych o akty pedofilii oraz zasady formacji przyszłych kapłanów w zakresie dojrzałości seksualnej oraz profilaktyki wobec zjawiska pedofilii.

Troska o ofiary

Aneks pierwszy dotyczy konkretnych form troski o ofiarę przestępstwa. Wychodzi się w nim z założenia, że "troska o ofiary nadużyć seksualnych to podstawowy akt sprawiedliwości ze strony wspólnoty Kościoła odczuwającej ból i wstyd z powodu krzywdy wyrządzonej dzieciom i młodzieży". Dalej wymienione zostają różnorodne konkretne formy pomocy duchowej i psychologicznej, jaką zobowiązany jest zapewnić biskup lub przełożony zakonny - będący zwierzchnikiem oskarżanego kapłana - zarówno osobie poszkodowanej jak i jej bliskim. Zatem "rodziców (opiekunów prawnych) należy poinformować w jaki sposób mogą skorzystać z odpowiedniej pomocy duchowej, terapeutycznej oraz wskazać istniejące grupy wsparcia".

Dokument stanowi, że pomoc ofierze nadużyć seksualnych i jej bliskim rozpoczyna się od przyjęcia zgłoszenia o popełnieniu przez duchownego tego czynu, a ponadto "sposób przeprowadzania rozmowy lub rozmów z osobą lub osobami zgłaszającymi ma zapewnić poczucie bezpieczeństwa, okazać wolę życzliwego wysłuchania i przyjęcia prawdy oraz upewnić się w przekonaniu, że osoby ujawniające swoje cierpienie pomagają Kościołowi w przywróceniu naruszonego ładu moralnego".

Mowa jest też o konieczności podjęcia działań mających na celu "uzdrowienie zaufania i przywrócenia właściwego klimatu dla kontynuacji pracy duszpasterskiej we wspólnocie kościelnej, zranionej niegodnym postępowaniem duchownych".

Dochodzenie kanoniczne

Aneks drugi określa dokładnie procedurę postępowania, jaka obowiązuje przy przeprowadzaniu wstępnego dochodzenia kanonicznego w przypadku oskarżeń duchownych o czyny "przeciwko szóstemu przykazaniu z osobą niepełnoletnią poniżej 18. roku życia". Wytyczne Episkopatu za przestępstwo w tym zakresie uważają czyny o charakterze seksualnym dokonane z osobą poniżej 18. roku życia i są w tym zakresie ostrzejsze niż prawo polskie, które za przestępstwo uznaje takie czyny popełnione z osobą poniżej 15. roku życia".

Na początku przypomina się zasadę, że w przypadku oskarżenia duchownego o popełnienie czynu o charakterze pedofilskim, czyli z osobą poniżej 18. roku życia przełożony kościelny, którym jest odpowiednio biskup diecezjalny (w przypadku księdza diecezjalnego) lub przełożony zakonny (w przypadku zakonnika), zobowiązany jest do wszczęcia "wstępnego dochodzenia kanonicznego". Dochodzenie to obejmuje: przyjęcie zgłoszenia, procedurę związaną z badaniem faktów, okoliczności i zbieraniem dowodów, a także procedurę związaną z gromadzeniem dokumentacji.

Ponadto przełożony kościelny ma obowiązek powołać odpowiednią osobę lub komisję uprawnioną do przyjmowania zgłoszeń o tego rodzaju przestępstwach.

Przyjmujący zgłoszenie w każdym wypadku powinien wyjaśnić osobie skarżącej, że postępowanie kanoniczne jest jedynie postępowaniem wewnątrzkościelnym oraz, że ma ona prawo zgłoszenia doniesienia do państwowych organów ścigania, zgodnie z przepisami prawa polskiego.

W aneksie wskazuje się też, że przełożony kościelny wobec podejrzanego duchownego może: zawiesić go w obowiązkach wynikających z powierzonych mu urzędów, posług i zadań. Winien także zapewnić podejrzanemu odpowiednią opiekę psychologiczno-terapeutyczną oraz wskazać mu miejsce zamieszkania.

Po zakończeniu wstępnego dochodzenia kanonicznego, w wyniku którego stwierdzono wiarygodność zgłoszenia, przełożony kościelny przekazuje sprawę Kongregacji Nauki Wiary.

Natomiast, jeśli po przeprowadzenie wstępnego dochodzenia kanonicznego nie stwierdzono wiarygodności zgłoszenia, przełożony kościelny zobowiązany jest przywrócić niesłusznie podejrzewanego duchownego w obowiązkach, w których został zawieszony i uczynić wszystko, aby przywrócono mu utracone dobre imię.

Profilaktyka i działania na etapie formacji kapłańskiej

Trzeci z kolei aneks wskazuje na te elementy w programie formacji do kapłaństwa, które w kontekście tej problematyki są istotne z punktu widzenia profilaktyki. Przypomina się, że w formacji do kapłaństwa "nie może zabraknąć właściwego traktowania i przeżywania sfery seksualnej oraz umiejętnego przygotowania do życia w czystości i celibacie".

Przypomina się, że droga do rozeznania ewentualnych trudności w sferze seksualnej powinna rozpoczynać się już w momencie przyjmowania kandydata do seminarium lub zakonu. Wobec tego zgłaszający się kandydat powinien przejść stosowne badanie psychologiczne oraz pogłębiony wywiad, który pozwoli zorientować się co do poziomu dojrzałości seksualnej oraz występowania ewentualnych zaburzeń.

W związku z tym do seminarium duchownego lub instytutu zakonnego nie należy przyjmować kandydatów, u których stwierdzono "występowanie zaburzeń w sferze seksualnej, w tym głęboko zakorzenionej orientacji homoseksualnej". Następnie, na etapie formacji, przedmiotem wykładów i konferencji powinna być także tematyka związana z kształtowaniem dojrzałej seksualności. Należy ją również uwzględnić w kierownictwie duchowym oraz w innych działaniach służących rozwojowi życia duchowego.

Ponadto, kandydaci do kapłaństwa lub życia zakonnego powinni otrzymać także konieczną wiedzę w zakresie odpowiedzialności prawnej, zarówno wewnątrzkościelnej jak i w świetle prawa państwowego, za przestępstwa przeciwko szóstemu przykazaniu z osobą poniżej 18. roku życia.

Z kolei stwierdzenie zaburzeń seksualnych w okresie formacji (przygotowania do kapłaństwa) winno powodować odmowę kontynuacji tej formacji. A przed dopuszczeniem do święceń lub profesji zakonnej przełożeni mają obowiązek odbycia kolejnych rozmów z kandydatem także na temat dojrzałości seksualnej.

W aneksie tym podkreśla się także potrzebę skutecznej prewencji w zakresie ochrony dzieci i młodzieży przed ewentualnymi przestępstwami w tej sferze ze strony osób duchownych. Zaznacza się, że "prewencja nadużyć seksualnych wobec nieletnich stanowi integralną część zaangażowania Kościoła w pracę z dziećmi i młodzieżą".

Aneksy te – jak informuje sekretarz generalny Episkopatu bp Wojciech Polak - zostały przygotowane przez Radę Prawną KEP. Zapoznali się z nimi wszyscy księża biskupi wiosną tego roku. Podczas zebrania plenarnego w Wieliczce, 22 czerwca br. księża biskupi wnieśli jeszcze pewne uwagi do poszczególnych punktów. Ponownie zostały one rozesłane biskupom w końcu września, a dziś zostały przyjęte drogą głosowania. Teraz aneksy przekazane zostaną do Stolicy Apostolskiej celem uzyskania „recognitio” (zatwierdzenia). Wówczas zostaną ogłoszone w „Aktach Konferencji Episkopatu Polski”.