Dawno, dawno temu... Tak należałoby rozpocząć opowieść o losach ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, która przed wieloma miesiącami trafiła do Komisji Nadzywczajnej i skąd miała wyjść do drugiego czytania w Sejmie. Ale nie wyszła i czas najwyższy, żeby koalicja podjęła zdecydowane kroki.
Jak wszystkim wiadomo, spółdzielnie, w tym głównie spółdzielnie mieszkaniowe, na drodze wieloletnich manipulacji ustawowych w okresie PRL-u, daleko odeszły od prawdziwej idei spółdzielczości. Członek spółdzielni stał się przedmiotem działań prezesów i podporządkowanych im rad nadzorczych, a nie podmiotem, nieprawdziwym współwłaścicielem dobra, które sam przecież tworzył. Miał obowiązki, ale o prawa próżno by się upominać. O wszystkim decydowała za niego spółdzielnia (czytaj: prezes).
Ileż to razy oburzeni członkowie spółdzielni, wyprowadzeni z równowagi matactwami i bezczelnością zarządów, wybierali się na kolejne zebranie członkowskie z postanowieniem i nadzieją na dokonanie zmian. Tam scenariusz był zawsze taki sam: zarząd ze swoją wierną administracją rozpoczynał od licznych kilometrowych sprawozdań, w całości czytanych na zebraniu. Potem podstawieni mierni-wierni inicjowali niekończącą się dyskusję o psach i dzieciach na osiedlu, o klatkach schodowych i nie domykających się drzwiach. Jeżeli dodamy do tego fakt, że zebrania sprawozdawczo-wyborcze ustalane były zawsze, o dziwo, tuż przed świętami Wielkanocnymi, gdy w domu trzeba było robić porządki, myć okna, trzepać dywany, los zbuntowanych lokatorów był przesądzony. Około godziny 20.00 zaczynali wychodzić mniej cierpliwi i bardziej zajęci. Tym o większym zacięciu starczało nerwów do godz. 22.00. A kiedy na placu boju pozostawał tylko zarząd spółdzielni i wierni-mierni kandydaci prezesa na walne zgromadzenie, bez większych kłopotów wybierano "właściwych" ludzi.
Zarządy spółdzielni zawsze były opanowane przez PZPR. Po 1989 r. stały się nienaruszalnym azylem dla spadkobierców PZPR - dla SLD. Dla pewności zadbano o wykluczenie możliwości kontrolowania spółdzielni przez NIK.
Aż tu nagle pojawiło się "zagrożenie" dla cichego i spokojnego azylu w postaci projektu ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Projekt ten niesie ze sobą likwidację tzw. ograniczonych praw własności, zamieniając własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, prawo do garażu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni - na prawo własności.
Oznacza to w praktyce, że każdy, kto będzie chciał sprzedać swoje mieszkanie lub przekazać je dzieciom, nie musi trzymać się klamki prezesa spółdzielni, licząc na jego łaskawą zgodę. Nowa ustawa daje właścicielom mieszkań możliwość zrezygnowania z członkostwa w spółdzielni, a ponadto realne staje się wydzielenie ze spółdzielni np. budynku czy grupy budynków. Ma to szczególne znaczenie w spółdzielniach-gigantach, w których interesy członków niewielkiego osiedla giną w ogromnej całości, a o matactwa w tłoku łatwiej. Wydzielenie następowałoby na wniosek większości w wydzielającej się grupie i próżno prezes rwałby włosy z głowy. Od złego prezesa i złego zarządu pouciekaliby wszyscy. Nawet mierni-wierni.
Wydzielona grupa mogłaby stworzyć własną spółdzielnię lub po prostu zatrudnić zarządcę, który zajmowałby się utrzymaniem budynków. Każdy członek spółdzielni miałby prawo do kontroli decyzji zarządu, dochodzenia zasadności podwyżek czynszu itp. Dzisiaj nie ma praktycznie dostępu nawet do dokumentów spółdzielni.
Wzmocnione zostałyby prawa lokatorskie do mieszkań, a ewentualny wykup mieszkania na własność byłby znacznie uproszczony. Wszystko to i kilka innych jeszcze udogodnień byłoby..., gdyby nie permanentna obstrukcja posłów SLD. Kłótnie o drobiazgi, niekończące się dyskusje, zrywanie quorum, powtarzające się wnioski o zawieszenie prac komisji, a przede wszystkim totalna niechęć do jakiejkolwiek zasadniczej zmiany w spółdzielczości mieszkaniowej opóźniają pracę komisji i odsuwają w nieskończoność możliwość uchwalenia ustawy. Wszystko to w obronie jednego z ostatnich (ale nie ostatniego) bastinów postkomuny.
Jest takie bardzo kolorowe pisemko Krajowej Rady Spółdzielczej: Tęcza Polska, wydawane - jak sądzę - za pieniądze szeregowych spółdzielców (choć bez ich wiedzy), pełne kolorowych zdjęć uśmiechniętej nomenklatury spółdzielczej. Ostatnio napisano w nim o posłach prawicy, że "manipulują przy prawie spółdzielczym, zgłaszają awanturnicze pomysły w Sejmie". Jeżeli awanturą jest zlikwidowanie możnowaładztwa prezesów i upodmiotowienie spółdzielców, to jestem ZA taką "awanturą".
W tym samym pisemku wydrukowano tabelkę na zbieranie podpisów dla poparcia projektu ustawy o przekształceniu prawa wieczystego użytkowania, przysługującego spółdzielniom, w prawo własności. O przewrotności! Zamiast dążyć do przekazania prawa wieczystego użytkowania spółdzielcom (oni sami przekształciliby sobie to prawo w prawo własności - jest na to odpowiednia ustawa), czyni się zabiegi o jeszcze większe wzmocnienie władzy prezesów. Stąd już krok do sprzedawania ziemi członkom spółdzielni na warunkach i za cenę ustaloną przez prezesa i pół kroku do przejęcia na własność sklepów spółdzielni, warsztatów itp. przez obecną jej nomenklaturę. A jak komuś nie będzie chciał sprzedać, to choćbyś się człowieku dwoił i troił i tak nic z tego nie wyjdzie.
Już biegają po mieszkaniach dozorcy i usłużni lizusi, zbierając podpisy mieszkańców, wprowadzając ich w błąd, a do tego jeszcze strasząc. W jednej z wrocławskich spółdzielni mieszkaniowych "zbieracze" podpisów grozili podwyżką czynszów o 300%, jeżeli lokator nie złoży podpisu!
Rozpatrywany przez Sejm projekt ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych zakłada z mocy prawa przekazanie prawa wieczystego użytkowania gruntu ze spółdzielni na członków - właścicieli mieszkań, a ci, zgodnie z obowiązującym już prawem, mogą przekształcić wieczyste użytkowanie w prawo własności gruntu. A to boli "działaczy", bo osłabia ich "bastion".
Spółdzielniom mieszkaniowym potrzebne jest dobre prawo, które członka spółdzielni z przedmiotu zamieni w podmiot. Spółdzielni i jej członkom nie są potrzebni działacze. Spółdzielcy muszą wiedzieć, że prezes i cały zarząd - to ludzie przez nich samych zatrudniani i opłacani dla gospodarowania wspólnym dobrem, a nie właściciele majątku łaskawie pozwalający spółdzielcom mieszkać w swoich mieszkaniach.
Ostrzegam, że SLD będzie starało się nakłonić prezydenta do zawetowania ustawy, do czego swoim zachowaniem i oświadczeniami już przygotowuje grunt.
Kiedy wreszcie Polacy odróżnią tych, którzy starają się o wspólne dobro, od tych, którzy blichtrem dążą do własnych korzyści? " Zawżdy znajdzie przyczynę, kto zdobyczy pragnie" - pisał w XVIII w. biskup warmiński Ignacy Krasicki.