"Kościół jest stróżem przeszłości, piastunem teraźniejszości i siewcą przyszłości" - takie znamienne słowa zapisał w 1906 r. Henryk Sienkiewicz w Księdze Pamiątkowej Muzeum Diecezjalnego w Płocku. Te słowa, a także rocznica 30-lecia erygowania diecezji szczecińsko-kamieńskiej, zachęcają do podjęcia refleksji naukowej nad jej dziejami.

15 VIII 1945 r. kard. August Hlond, Prymas Polski, na mocy udzielonych mu 8 lipca 1945 r. przez papieża Piusa XII specialissima facolta (specjalnych pełnomocnictw), ustanowił polskich administratorów apostolskich na przypadłych Polsce po II wojnie światowej terenach północnych i zachodnich, zwanych ziemiami odzyskanymi. Szczecin i Pomorze Zachodnie znalazły się w granicach gorzowskiej administracji apostolskiej, zwanej oficjalnie Administracją Apostolską Kamieńską, Lubuską i Prałatury Pilskiej.

W chwili powołania do życia administracji, na jej terenie było 197 222 katolików skupionych w 146 parafiach i 16 dekanatach, czynne były 243 świątynie, z których 88 wymagało natychmiastowego remontu i odbudowy oraz pracowało 120 kapłanów.

Przez czas oczekiwania (27 lat) na stałą administrację kościelną na tych terenach, rządcami administracji byli: ks. inf. Edmund Nowicki (1945 r. - 26 stycznia 1951 r.), ks. inf. Tadeusz Załuczkowski (3 lutego 1951 r. - 19 lutego 1952 r.), ks. inf. Zygmunt Szelążek (26 lutego 1952 r. - 1 grudnia 1956 r.), bp Teodor Bensch ( 1 grudnia 1956 r. - 7 stycznia 1958 r.), bp Wilhem Pluta (8 lipca 1958 r. - 28 czerwca 1972 r.). Bp. Wilhelma Plutę wspomagali bis kupi pomocniczy: Jerzy Stroba (od 8 lipca) i Ignacy Jeż (od 13 maja 1960 r.).

Bp Wilhelm Pluta wraz z Biskupami Pomocniczymi nieustannie wysuwali projekt podziału wielkiej administracji. 15 grudnia 1969 r. Biskupi Polscy wraz z Prymasem przedłożyli memorandum Ojcu Świętemu Pawłowi VI. Na Konferencji Episkopatu Polski we Wrocławiu w dniach 3-5 maja 1970 r. bp Wilhelm Pluta mówił o tym bardzo stanowczo: " Teren ten woła, krzyczy, o podział na nowe jednostki administracji kościelnej. Jeżeli siostrzyce Kołobrzegu: Kraków, Wrocław, Gniezno - są już arcybiskupstwami, to Kołobrzeg nawet nie jest administracją apostolską. I dlatego te kamienie krzyczą o to, by teren ten podzielić. ( ...) Dlatego jeszcze raz mówię - mam odwagę prosić tych, od których to zależy, aby naszemu życzeniu stało się zadość".

Po podpisaniu układu o podstawach normalizacji stosunków przez NRF i Polskę, 7 grudnia 1970 r. i jego ratyfikacji 3 czerwca 1972 r. papież Paweł VI mógł powołać stałą organizację kościelną na tych ziemiach.

28 czerwca 1972 r. papież Paweł VI bullą Episcoporum Poloniae Coetus powołał do istnienia nowe diecezje w Polsce, w tym również szczecińsko-kamieńską, dzieląc wielką administrację gorzowską. Obejmowała ona obszar 12754 km2 z liczbą 922 tys. ludności. Miastem biskupim został Szczecin, liczący 367 tys. mieszkańców. Na katedrę wyznaczono, będący w ruinie, kościół pw. św. Jakuba Apostoła. Konkatedrą został, niegdyś katedralny, kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Kamieniu Pomorskim. Pierwszym ordynariuszem szczecińsko-kamieńskim został bp Jerzy Stroba. Urzędowanie objął 8 lipca, a ingres do odbudowanego prezbiterium katedry odbył 8 października 1972 r.

Diecezja była wówczas podzielona na 12 dekanatów, w których istniało 119 parafii i 27 samodzielnych wikariatów. W duszpasterstwie pracowało 324 kapłanów świeckich i zakonnych oraz 142 siostry z 18 zgromadzeń. Czynnych było 535 kościołów. Krótko przed powstaniem diecezji władze państwowe przekazały Kościołowi ruiny 62 kościołów i 3 kaplic. Ksiądz Biskup zamieszkał na probostwie parafii pw. Świętej Rodziny przy ul. Królowej Korony Polskiej 27 w Szczecinie. Tutaj, już 9 sierpnia 1972 r. odwiedził go Prymas kard. Stefan Wyszyński w towarzystwie sekretarza Episkopatu bp. Bronisława Dąbrowskiego. Natomiast 27 września Biskupowi szczecińsko-kamieńskiemu złożył wizytę kard. Karol Wojtyła. Były to znamienne i budujące odwiedziny.

Ksiądz Biskup - pełen gotowości do służby - rozpoczął organizację struktury nowej diecezji. Już 11 września na pierwszej Konferencji Rejonowej Duchowieństwa w Szczecinie ogłosił nominację na wikariusza biskupiego - ks. Romana Kostynowicza, notariusza, p.o. kanclerza - ks. Bogdana Schmidta, referenta majątkowego - ks. Joachima Kowalskiego, wizytatora diecezjalnego - ks. Andrzeja Offmańskiego i p.o. referenta duszpasterskiego - ks. Tadusza Jaszkiewicza. Ogłosił również i zaprzysiągł konsultatorów diecezjalnych.

Wdzięczność Bogu za historyczne decyzje Stolicy Apostolskiej, Ksiądz Biskup wraz z licznie zebranym duchowieństwem i wiernymi wyrażał w kaplicy Cudownego Obrazu Pani Jasnogórskiej w dniach 20 i 21 września. Było o co prosić w tym miejscu Boga i Jego Matkę. Najważniejszym zadaniem było ukończenie budowy katedry, zorganizowanie Kurii Biskupiej i własnego Seminarium Duchownego, tworzenie nowych parafii, a przede wszystkim budowanie żywego Kościoła Chrystusowego.

Nowa diecezja rodziła się w bólu. Chociaż z zaplanowanych pięćdziesięciu nowych parafii, już 10 marca 1973 r. powstało siedem i 7 sierpnia tegoż roku została zorganizowana nowa sieć dekanalna, a budowa katedry także nabierała odpowiedniego tempa, to jednak ogromne problemy z otrzymaniem miejsc na urzędy kurialne i budowę Seminarium Duchownego były znaczącymi przeszkodami. Finalizacja powyższych przedsięwzięć miała miejsce dopiero za rządów następnego ordynariusza. Konsekracja katedry św. Jakuba Apostoła odbyła się 31 maja 1982 r. Kuria Biskupia dopiero z początkiem 1982 r. faktycznie otrzymała pomieszczenia dawnego przedszkola. A w początkach następnego roku można było przygotowywać podstawowe urządzenia do właściwego funkcjonowania urzędu.

W podobnie trudnej atmosferze rodziło się Seminarium Duchowne. Rozmowy z kierownikiem Wydziału ds. Wyznań podjęto już w 1972 r, a dopiero bp Kazimierz Majdański, 23 marca 1981 r., wydał dekret erygujący Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Szczecińsko-Kamieńskiej pw. Najświętszej Rodziny z Nazaretu.

Prospekt kamieńskich organów przedstawia proroka Jeremiasza opiewającego trudny czas pomorskiej historii, ale ukazuje również Dawida opiewającego pomyślność dla tych ziem. Dla nowej diecezji świeciły również promienie radości. 17 marca 1974 r. w katedrze św. Jakuba Apostoła w Szczecinie został konsekrowany przez kard. Stefana Wyszyńskiego kapłan tej diecezji, ks. Jan Gałecki. Nowy Biskup jako wikariusz generalny kierował wydziałem duszpasterskim. Z wielkim oddaniem pomagał swojemu Ordynariuszowi w posłudze Słowa i sakramentów, a także w licznych wizytacjach. Radością dla Ordynariusza - Przewodniczącego Komisji Episkopatu Polski ds. Katechizacji - było objęcie siecią punktów katechetycznych całej diecezji. W 1974 r. w katechizacji, obok księży, pracowało około stu świeckich i zakonnych katechetów.

Największą radością dla diecezji szczecińsko-kamieńskiej były uroczystości jubileuszowe 850-lecia Chrztu Pomorza Zachodniego, obchodzone 7 i 8 września 1974 r. W sobotę, 7 września, w sali przy kościele pw. Królowej Korony Polskiej obradowała 144 Konferencja Plenarna Episkopatu Polski. W dniu następnym została odprawiona koncelebrowana Msza św., której przewodniczył kard. Karol Wojtyła, a słowo Boże wygłosił Prymas kard. Stefan Wyszyński.

Osobistym uznaniem zasług Ordynariusza za wielki trud pracy w swojej diecezji była nominacja 19 października 1974 r. bp. Jerzego Stroby na wiceprzewodniczącego Rady Konferencji Biskupów Europejskich oraz 10 stycznia 1975 r. na członka Międzynarodowej Rady Katechizacji. Równie doniosłym wydarzeniem była wizyta w dniach 6 i 7 marca 1975 r. nuncjusza apostolskiego abp. Luigi Poggi.

W czasie swego wzrostu diecezja wzbogacała się także o nowe urzędy. 4 kwietnia 1974 r. bp Jerzy Stroba powołał Radę Kapłańską. 15 maja 1978 r. Prymas kard. Stefan Wyszyński, na mocy specjalnych uprawnień otrzymanych od Stolicy Apostolskiej, erygował szczecińską Kapitułę Katedralną, a Ksiądz Ordynariusz 31 maja mianował dla niej ośmiu członków. Prepozytem został bp Jan Gałecki, dziekanem ks. prał. Roman Kostynowicz, a kustoszem ks. prał. Stefan Kałużny.

Jednak nowy papież Jan Paweł I (1978 r. - pontyfikat jego trwał 33 dni) przeniósł bp. Jerzego Strobę na osieroconą stolicę arcybiskupią w Poznaniu.

9 października 1978 r. Kapituła Katedralna na specjalnym posiedzeniu wybrała bp. Jana Gałeckiego wikariuszem kapitulnym. W tym czasie przeżywaliśmy wielką radość w naszej Ojczyźnie - wybór kard. Karola Wojtyłę na Stolicę Piotrową. W uroczystości inauguracji pontyfikatu Jana Pawła II, 22 października 1978 r., wzięła udział delegacja ze Szczecina.

Nowy Papież mianował 1 marca 1979 r. bp. Kazimierza Majdańskiego ( 1979-92), sufragana włocławskiego, Pasterzem diecezji szczecińsko-kamieńskiej. Posługiwanie nowego Biskupa naznaczone było czasem formowania diecezji. Dokonywało się ono w atmosferze dwóch brzemiennych w skutkach wydarzeń: przemian społeczno-politycznych - Sierpień ´80 i rok 1989 oraz wizyty Ojca Świętego w Szczecinie. Tak więc, te wydarzenia, a także zatroskanie o rodziny i budowę Seminarium Duchownego głęboko zapadły w serce bp. Kazimierza Majdańskiego.

Strajki Sierpnia ´80, dzięki zabiegom Księdza Biskupa, zostały zakończone podpisaniem 30 sierpnia porozumień robotników z władzami, na mocy których mógł powstać NSZZ "Solidarność". Odprawiona nazajutrz Msza św. dziękczynna zapoczątkowała tradycję wspomnień podpisanych porozumień. Podobny zwyczaj wprowadziła Msza św. odprawiona 17 grudnia 1980 r. przy bramie Stoczni Szczecińskiej w dziesiątą rocznicę wydarzeń grudniowych z 1970 r. Rozwijający się po 1980 r. ruch związkowy i obywatelski sprawił, że 18 czerwca 1981 r. odbyła się pierwsza w Szczecinie centralna procesja Bożego Ciała, prowadzona przez Pasterza diecezji z katedry do kościoła pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa.

Gdy nadszedł trudny czas dla Ojczyzny - wprowadzenie przez władze komunistyczne 13 grudnia 1981 r. stanu wojennego - za wolą Księdza Biskupa rozpoczął działalność Komitet Biskupi ds. Opieki nad Internowanymi, uwięzionymi i ich rodzinami. Księża Biskupi sami odwiedzali internowanych w Goleniowie i Wierzchowie. Prowadzona z takim oddaniem akcja charytatywna stała się zalążkiem rozbudowy duszpasterstwa charytatywnego, ukoronowana reaktywowaniem 23 stycznia 1990 r. Caritas Diecezji Szczecińsko-Kamieńskiej. Pod patronatem Caritas powstał ośrodek św. Brata Alberta w Szczecinie dla młodzieży męskiej.

Również w tym czasie, w celu umocnienia nadziei diecezjan, miało miejsce dwukrotne nawiedzenie Wizerunku Jasnogórskiego: pierwszy raz w dniach od 21 do 28 kwietnia 1982 r. (w niedzielę 25 kwietnia został poświęcony i oddany w opiekę Matki Bożej Dom Samotnej Matki w Karwowie), drugi od 21 do 28 sierpnia 1983 r. (nawiedzone zostały parafie nadbałtyckie i nadodrzańskie).

Szczególnym wyrazem formowania diecezji był obchodzony w dniach 20-23 czerwca 1985 r. jubileusz 40-lecia ustanowienia administracji kościelnej na ziemiach zachodnich i północnych. W ramach uroczystości w budującym się Seminarium Duchownym przy ul. Papieża Pawła VI w Szczecinie obradowała 207 Konferencja Plenarna Episkopatu Polski. Księża Biskupi odprawili Msze św. w kilkudziesięciu parafiach diecezji, a 23 czerwca koncelebrowali na placu przed katedrą. Eucharystii przewodniczył kard. Franciszek Macharski, a słowo Boże wygłosił kard. Józef Glemp, Prymas Polski. W uroczystościach uczestniczył również przedstawiciel Ojca Świętego kard. Opilio Rossi.

Poważny wpływ na rozwój różnych dziedzin duszpasterstwa miało porozumienie między państwem a Kościołem z 17 maja 1989 r., które nadawało działaniom Kościoła charakter prawny. Przemiany ustrojowe tego czasu sprawiły, że nauczanie religii powróciło do szkół w nowym roku szkolnym 1990/91.

By Słowo Boże docierało do najszerszej rzeszy diecezjan, bp K. Majdański powołał do życia wydawnictwo "Ottonianum" (1988 r.), dwutygodnik katolicki Kościół nad Odrą i Bałtykiem (1 stycznia 1989 r.) oraz rozgłośnie katolicką Radio As (11 listopada 1991 r.).

Zaistniałe zmiany widoczne były również z okazji 45-rocznicy zakończenia II wojny światowej. 9 maja 1990 r. odbyła się w Siekierkach państwowo-kościelna uroczystość, podczas której Ksiądz Biskup odprawił Mszę św. i wygłosił homilię. Na uroczystościach obecne były najwyższe władze Rzeczypospolitej, z ówczesnym prezydentem gen. Wojciechem Jaruzelskim na czele.