Reklama

Krośnieński "Urban" na tle wawelskiego "Zygmunta"

Niedziela przemyska 41/2002

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Wśród licznych skarbów wawelskiego zamku znajduje się skarb-symbol królewskiego Krakowa, polskiej państwowości; swoisty stróż naszej narodowej historii i teraźniejszości, o czym mogliśmy się przekonać podczas ostatniego pobytu Ojca Świętego Jana Pawła II w Krakowie. Tym skarbem jest do niedawna największy w Polsce dzwon "Zygmunt", zawieszony na zygmuntowskiej wieży katedry na Wawelu. Odlano go w 1520 r. na polecenie króla Zygmunta I Starego w krakowskiej ludwisarni Hansa Behama z Norymbergi. Czasza dzwonu zdobiona jest płaskorzeźbami w renesansowych niszach. Przedstawiają one św. Stanisława Biskupa, Orła Polskiego, Pogoń Litewską i postać Zygmunta I Starego w królewskim majestacie. Dzwon "Zygmunt" ma 245 cm dolnej średnicy, 193 cm wysokości, a grubość wieńca 28 cm. Waży około 8 ton.
Jak "Zygmunt" dla królewskiego Krakowa, tak podobne znaczenie dla Krosna, na tle historii miasta, wyraża dzwon "Urban" z miejscowej fary-bazyliki pw. św. Trójcy. W górnej jego części znajduje się napis łaciński: Sancta Trinitas Deus miserere nobis. A. D. 1639 - (Święta Trójco, Boże zmiłuj się nad nami. Rok Pański 1639). Poniżej umieszczone zostały nazwiska ludwisarzy, Szczepana Meutela i Jerzego Oliviera oraz fundatora Roberta Porcyusza Szkota, obywatela krośnieńskiego. Na samej górze widnieje gmerk Porcyusza - trzy gwiazdki, książka i miecz.
Robert Wojciech Porcyusz to osiadły w Krośnie Szkot, który w latach 1623-1661, przez bardzo rozległy handel doszedł do znacznej fortuny i wysokiej pozycji swego rodu w mieście. Dla krośnieńskiej fary, zwłaszcza po pożarze w 1638 r., był wtórnym jej fundatorem. Odbudowywał krośnieńską świątynię i upiększał ją. Ufundował też dla niej nowe dzwony, które wolą testamentalną Porcyusza miały być zawieszone na specjalnie rozbudowanej dzwonnicy. Odtąd, obok dwóch mniejszych dzwonów "Jana" i "Maryana", miał królować swoim pięknym tonem "c" w średniej oktawie, potężny jak na tamte czasy "Urban", nazwany tym imieniem na cześć ówczesnego papieża Urbana VIII.
Jeszcze w najnowszych przewodnikach i opisach krośnieńskiej starówki można znaleźć dane mówiące o tym, że krośnieński "Urban" z wagą 5 ton był do niedawna drugim po "Zygmuncie" dzwonem w naszym kraju. Historyczna analogia jest bardzo piękna. Jak Kraków z "Zygmuntem", tak Krosno (parva Cracovia - mały Kraków) ze swoim "Urbanem". Tymczasem prawda o wielkości "Urbana" jest nieco inna. Ks. W. Sarna w Opisie powiatu krośnieńskiego podaje za inwentarzem krośnieńskiej fary z 1785 r., że "Urban" waży 50 cetnarów. Piszący o nim w ostatnich czasach upraszczali sprawę, przeliczając cetnar na 100 kg, stąd rzekoma waga - 5 ton.
Cetnar jednak, to jednostka masy (nazwa niemiecka wywodząca się z języka łacińskiego) - inna w wersji angielskiej, inna w amerykańskiej - dzisiaj nie zalecana w układzie jednostek miar. Cetnar jako jednostka masy używany był w Europie już w okresie średniowiecza; w Polsce od XII w. stosowano go do pomiaru masy lub ciężaru. Cetnar był określany różnie, zależnie od miejsca i okresu. Zmniejszał się od 64,836 kg (cetnar staropolski - XIV-XVIII w.) do 40,550 kg (cetnar nowopolski - XIX w.). W XIX w. rozpowszechnił się w Europie 10 funtowy (50 kg) cetnar celny, zwany też metrycznym.
W odniesieniu więc do krośnieńskiego "Urbana" należy brać do obliczania jego ciężaru cetnar staropolski - 64,836 kg * 50 c = 3,25 tony (po zaokrągleniu). Idąc w tym samym kierunku obliczeń, wspomniany średni dzwon "Jan" miałby wagę 973 kg, zaś najmniejszy "Maryan" - 325 kg. W sumie więc, ciężar wszystkich trzech krośnień-skich zabytkowych dzwonów przekracza 4,5 tony.
Jak wynika z powyższego obliczenia, krośnieński "Urban" nigdy nie był drugim po "Zygmuncie" dzwonem w Polsce (toruńska "Tuba Dei" z 1500 r., z bazyliki św. Jana waży 7 ton), ale okazuje się też znacznie mniejszym niż był traktowany.
Trzeba jednak przyznać, iż rzeczywistość materialno-techniczna nie zmienia tutaj całościowej wymowy krośnieńskich dzwonów, które zdaniem znawców należą do najpiękniejszych instrumentów dźwiękowych z grupy tzw. idiofonów na polskiej ziemi. W dawnych zapiskach czytamy: "Każdego dzwonu ton płynie, jak strumień oliwy, równo, dźwięcznie, czysto, a wszystkie zlewają się w najwdzięczniejszą harmonię i zdaje się, że się słyszy więcej niż trzy dzwony, bo każdy z nich oprócz właściwego tonu, wydobytego uderzeniem serca, jęczy o całą oktawę niżej. Kto tych dzwonów nie słyszał, nie może mieć wyobrażenia o ich piękności".

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Podziel się:

Oceń:

2002-12-31 00:00

Wybrane dla Ciebie

SDP domaga się natychmiastowego zwolnienia księdza Michała Olszewskiego

2024-10-13 21:20
ks. Michał Olszewski

sercanie.pl

ks. Michał Olszewski

Zjazd Delegatów Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich w przyjętej dziś uchwale domaga się "natychmiastowego zwolnienia księdza Michała Olszewskiego i dwóch urzędniczek" oraz "umożliwienie księdzu Michałowi Olszewskiemu oraz Paniom Karolinie i Urszuli - urzędniczkom Ministerstwa Sprawiedliwości - odpowiadania z wolnej stopy - pełnej jawności prowadzonych w tej sprawie rozpraw sądowych".

Więcej ...

Łódź: Jest wyrok ws. studenta za pomalowanie farbą pomnika Jana Pawła II!

2024-10-15 20:40

Piotr Drzewiecki

Cztery miesiące więzienia z warunkowym zawieszeniem na rok. Taki wyrok wydał Sąd Rejonowy w Łodzi w sprawie studenta, który w kwietniu 2023 r. pomalował pomnik Jana Pawła II przed łódzką Archikatedrą i umieścił na nim napis "Maxima culpa".

Więcej ...

Bóg sam wystarczy

2024-10-16 10:02

Ks. Wojciech Kania/Niedziela

Dzień Dziecka Utraconego, obchodzony 15 października, to szczególny czas pamięci o dzieciach zmarłych przed narodzinami oraz o ich rodzicach i bliskich.

Więcej ...
Przejdź teraz
REKLAMA: Artykuł wyświetli się za 15 sekund

Reklama

Najpopularniejsze

Nowenna do bł. ks. Jerzego Popiełuszki

Wiara

Nowenna do bł. ks. Jerzego Popiełuszki

Zmarł najstarszy kapłan diecezji rzeszowskiej

Niedziela Rzeszowska

Zmarł najstarszy kapłan diecezji rzeszowskiej

Łódź: Jest wyrok ws. studenta za pomalowanie farbą...

Wiadomości

Łódź: Jest wyrok ws. studenta za pomalowanie farbą...

Św. Teresa od Jezusa - nauczycielką wiernych wszystkich...

Św. Teresa od Jezusa - nauczycielką wiernych wszystkich...

Niepokojące wieści o ks. Michale Olszewskim

Wiadomości

Niepokojące wieści o ks. Michale Olszewskim

Obrona wystąpi z wnioskiem o skierowanie ks. Michała na...

Kościół

Obrona wystąpi z wnioskiem o skierowanie ks. Michała na...

SDP domaga się natychmiastowego zwolnienia księdza...

Kościół

SDP domaga się natychmiastowego zwolnienia księdza...

To jej zwierzał się Jezus

Wiara

To jej zwierzał się Jezus

Nowenna do św. Teresy od Jezusa

Wiara

Nowenna do św. Teresy od Jezusa