Polska Akademia Umiejętności wyłoniła laureata Nagrody Jerzmanowskich na 2022 rok. Nagrodę otrzymał ks. profesor Michał Heller, teolog, filozof, kosmolog, fizyk teoretyczny, historyk nauki oraz jej wybitny popularyzator, niestrudzony animator badań naukowych, wieloletni wykładowca na Wydziale Filozoficznym UPJPII, doktor honoris causa UPJPII. Nagroda Polskiej Akademii Umiejętności im. Erazma i Anny Jerzmanowskich ma na celu honorowanie i promowanie zasług wybitnych Polaków. Partnerami wydarzenia są Województwo Małopolskie i Miasto Kraków.

    Uroczystość wręczenia wyróżnienia odbyła się w poniedziałek 12 grudnia 2022 r. tradycyjnie w Sali Senatorskiej Zamku Królewskiego na Wawelu.

    Laureat wygłosił krótkie przemówienie, a raczej był to rodzaj gawędy człowieka uczonego – jak ocenił ks. prof. dr hab. Jarosław Jagiełło, dziekan Wydziału Filozofii UPJPII, współpracujący przez wiele lat z ks. prof. Michałem Hellerem, który swoją refleksję rozpoczął od stwierdzenia, że w czasie wielkich konfliktów politycznych, społecznych, niezrozumienia człowieka przez człowieka, tym co jednoczy ludzi jest edukacja. W tym kontekście nawiązał do Erazma Jerzmanowskiego, fundatora tej nagrody. Wynalazca, przemysłowiec i biznesmen prowadził także szeroką działalność filantropijną, finansował wiele przedsięwzięć, stowarzyszeń działających m.in. na rzecz oświaty i wychowania, finansował budowy szkół, wspierał towarzystwa pomocy naukowej.

    Ks. prof. M. Heller mówił jak wielką rolę w rozwoju edukacji odegrała Komisja Edukacji Narodowej i ukazał główne poczynania KEN, która choć działała stosunkowo krótko, jednak w sposób znakomity odrodziła naukę, zwłaszcza na poziomie podstawowym i średnim. Ostateczny cios jednak zadała KEN konfederacja targowicka, a wielu działaczy (z H. Kołłątajem na czele) po zwycięstwie Targowicy, musiało uciekać z kraju, by ratować życie w związku z wydanymi na nich zaocznymi wyrokami śmierci.

    Laureat powiedział, że to co obecnie jest wg niego najgorsze, a takie jest jego doświadczenie związane z edukacją, to niestety właśnie reformy szkolnictwa. Stwierdza bowiem, na przykładzie swojego życia, że każda reforma zamiast przynosić coś zdecydowanie lepszego przynosiła kłopoty, z którymi my sobie nie umiemy poradzić. Dostrzega wielki problem w szkołach średnich. Życzyłby sobie, żeby edukacja w szkołach średnich osiągnęła przynajmniej dwa poziomy. Po pierwsze, żeby szkoły średnie opuszczali uczniowie, którzy są bardzo dobrze nauczeni języka polskiego, którzy mówią poprawnie w języku polskim, i którzy – po drugie – potrafią krytycznie myśleć, więc akcent należałoby położyć na naukę matematyki, fizyki, logiki.

    Kolejna sprawa, z którą dziś musimy się zmierzyć – mówił laureat – to sztuczna inteligencja, której technologie tak niezwykle szybko się rozwijają. Natura ludzka, naturalny rozwój naszego człowieczeństwa – zdaniem ks. prof. M. Hellera – nie nadąża za tym postępem technologicznym. - Ale jednak chcę tutaj pewną nadzieję dać, że nigdy sztuczna inteligencja nie będzie większa od naturalnej inteligencji, że jej nie zdominuje – mówił laureat „polskiego Nobla”, jak zwykło się nazywać Nagrodę im. E. i A. Jerzmanowskich.

    Tego dnia ks. prof. Michałowi Hellerowi medal „Zasłużony dla UPJPII” wręczył dziekan Wydziału Filozofii ks. prof. Jarosław Jagiełło.

    Ks. prof. M. Heller jest laureatem Nagrody Templetona (określanej mianem teologicznego Nobla), a przyznawanej za pokonywanie barier między nauką a religią, został uhonorowany Orderem Orła Białego. Jest fundatorem i pomysłodawcą Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych. Trudno przywołać wszystkie osiągnięcia i zasługi ks. prof. Michała Hellera, zacytujmy więc słowa ks. dr. hab. Miłosza Hołdy (WF UPJPII), dla którego laureat Nagrody Jerzmanowskich jest nauczycielem i wielkim autorytetem:

    "Ksiądz Profesor Michał Heller jest wielkim mistrzem „wiary szukającej rozumienia” i „rozumienia otwartego na wiarę”. Nikt inny nie potrafi tak kompetentnie, a jednocześnie barwnie, przekonywać nas, że między tym w co wierzymy, a tym, co wiemy, nie ma sprzeczności. Nikt inny nie potrafi sprawić, byśmy z tak wielkim zachwytem stawali wobec wszechświata. Nikt inny nie potrafi z taką pasją prowadzić nas dwiema drogami do jednego celu, jakim jest ostateczne wyjaśnienie tego, co nas otacza."

    Ksiądz Profesor Michał Heller w ciągu długich lat swojej pracy stał się Mistrzem dla wielu pokoleń zawodowych filozofów, teologów, fizyków, ale także wielu spośród tych, którzy, choć nie specjalizują się w wyżej wymienionych dziedzinach, chcą rozumieć głębiej i wierzyć mądrzej.

    Nagroda im. Erazma i Anny Jerzmanowskich

Po raz pierwszy nagroda przyznana została przez Akademię Umiejętności w roku 1915, a otrzymał ją wówczas metropolita krakowski, ks. kard. Adam Stefan Sapieha. Kolejnym laureatem był Henryk Sienkiewicz. Przyznawana do 1938 roku odnowiona została w roku 2009, w setną rocznicę śmierci Erazma Jerzmanowskiego. Pierwszą jej laureatką, po wznowieniu, została Janina Ochojska-Okońska. Jak zapisano w regulaminie nagrody, w nawiązaniu do wyrażonej w 1908 roku woli Erazma Jerzmanowskiego, ma być ona przyznawana przez Komitet Nagrody Polskiej Akademii Umiejętności imienia Erazma i Anny Jerzmanowskich osobie, która „przez swe prace literackie, naukowe lub humanitarne, dokonywane z pożytkiem dla ojczystego kraju, potrafiła zająć wybitne stanowisko w społeczeństwie polskim”.

    Dotychczasowi laureaci Nagrody (po reaktywacji w 2009):

Janina Ochojska-Okońska (2009), prof. Jerzy Nowosielski (2010), prof. Maciej Władysław Grabski (2011), prof. Adam Bielański (2012), prof. Andrzej Zoll (2013), Jerzy Owsiak (2014), prof. Jerzy Limon (2015), ks. Adam Boniecki (2016), prof. Krzysztof Penderecki (2017), Anna Dymna (2018), prof. Adolf Juzwenko (2019), s. Małgorzata Chmielewska (2020).