Reklama

Felietony

Iksatywy – język polski na sterydach czy gramatyczny eksperyment?

2025-02-04 20:44

PAP/Piotr Nowak

"Prezydentx" Warszawy Rafał Trzaskowski, która stała się pionierem w dziedzinie językowej alchemii, gdzie zamiast upraszczać, wprowadzamy słowne akrobacje

Czy ktoś jeszcze pamięta, jak to było, gdy mówiliśmy do ludzi „Szanowni Państwo” i nikt się nie obrażał? Cóż, czasy się zmieniają, wszyscy mówią „Polki i Polacy” a warszawski ratusz, w swoim nieustającym dążeniu do równości, postanowił podarować nam nową lingwistyczną rozrywkę – iksatywy!

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Czym są iksatywy i skąd się wzięły?

Dla niewtajemniczonych: iksatywy to takie formy językowe, które nie wskazują na płeć. Zamiast pisać „dyrektor” albo „dyrektorka”, urzędnik może teraz napisać „dyrektorx”, zamiast „nauczyciel” czy „nauczycielka” – „nauczycielx”. Proste? No właśnie nie do końca. Dlatego w grudniu 2024 r. w stołecznym magistracie powstał "Poradnik empatycznej i skutecznej komunikacji". Broszura kryje w sobie instrukcje na temat zwracania się do osób niebinarnych. Urzędnicy dowiedzieli się czym są iksatywy i jak je stosować. Warszawski ratusz argumentuje, że to krok w stronę otwartości i uwzględnienia osób niebinarnych. Oczywiście nie jest to rozwiązanie dla wszystkich. Władze stolicy wyraźnie zaznaczyły, że iksatywy nie są czymś, co należy kierować do ogółu społeczeństwa. I słusznie! Bo wyobraźmy sobie reakcję przeciętnego obywatela na urzędowe pismo zaczynające się od „Szanownx Mieszkankx” – zapewne skończyłoby się to telefonem do działu „reklamacji językowych”.

Językowa rewolucja prosto z Zachodu

Reklama

Rozwiązanie to wywodzi się z języków zachodnich, takich jak hiszpański (gdzie stosuje się np. „latinx” zamiast „latino/latina”) czy angielski, który próbuje eksperymentować z zaimkami neutralnymi (np. „they” w odniesieniu do jednej osoby). Kilka lat temu w biskupi anglikańscy rozpoczęli debatę na temat „języka neutralnego płciowo”, który miałby być stosowany podczas liturgii. Zauważali, ze „błędna interpretacja Boga jako wyłącznie mężczyzny (God The Fathet) jako wyłącznie mężczyzny jest motorem ciągłej dyskryminacji i seksizmu wobec kobiet”. Pomysł ten trafił do Polski, a warszawski ratusz uznał, że warto go wprowadzić do oficjalnej komunikacji – choć z zastrzeżeniem, że nie jest to forma przeznaczona dla ogółu społeczeństwa.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Jak widać, idea tworzenia języka neutralnego płciowo nie jest niczym nowym i z pewnością warto dążyć do tego, by nikogo nie wykluczać w komunikacji. Jednak językoznawcy zwracają uwagę, że polszczyzna już teraz oferuje rozwiązania, które pozwalają na neutralność bez konieczności wprowadzania rewolucyjnych form. Można przecież powiedzieć „osoba zarządzająca” zamiast „dyrektor” czy „dyrektorka”, „uczestnicy i uczestniczki” zamiast „uczestnikx” – i każdy zrozumie, o co chodzi.

Problemy językowe: jak to wymówić?

Eksperymenty językowe mają długą historię – Esperanto, Volapük, a teraz iksatywy. Czy odniosą sukces? Jeśli chodzi o codzienną komunikację, trudno to sobie wyobrazić. Wyobraźmy sobie rozmowę w pracy między dwoma urzędnikami:

— Kto prowadzi dzisiejsze szkolenie?

— Dyrektorx Nowakx.

— Aha… A kim jest?

— Dyrektorx.

Czyli nic się nie wyjaśniło, ale wszyscy czują się bardzo inkluzywnie. I tu pojawia się pierwsza zagadka dla lingwistów: jak wymawiać słowo z „x” na końcu? Czy „nauczycielx” powinno brzmieć „nauczycieliks”, „nauczycielks”, a może po prostu „nauczyciel”? Jeśli ktoś liczy na jednoznaczną odpowiedź – niestety, jeszcze jej nie ma.

Reklama

Co więcej, język polski, w przeciwieństwie chociażby do angielskiego, opiera się na systemie gramatycznym, który rozróżnia rodzaje w niemal każdej odmianie. Ma siedem przypadków i ortografię, która sprawia, że nawet komputerowy słownik kapituluje. A więc co zrobić z taką formą w bierniku? „Widzę dyrektorx”? „Widzę dyrektorxa”? A może „dyrektorxę”? Na razie jedyną pewną odpowiedzią jest ból głowy każdego korektora językowego. Ale Warszawa stała się pionierem w dziedzinie językowej alchemii, gdzie zamiast upraszczać, wprowadzamy słowne akrobacje.

Niektórzy mogą się zastanawiać: „Ale dlaczego? Przecież nasz język od wieków radził sobie całkiem dobrze!” Otóż odpowiedź jest prosta: bo możemy! A jak wiadomo, skoro można, to trzeba spróbować.

Czy iksatywy mają przyszłość?

Czas pokaże. Może za kilka lat nikt nie będzie już mówił „Pani” i „Pan”, a zamiast tego powitamy się neutralnym „Dzień dobry, Osobox!”. A może jednak zostaniemy przy tradycyjnych formach i uznamy, że nasz język jest już wystarczająco skomplikowany.

Czy to się przyjmie? Być może w określonych środowiskach tak, ale czy rzeczywiście wejdą do powszechnego użycia? Trudno powiedzieć. Język zmienia się naturalnie, a nie na polecenie urzędników. Może zamiast zmieniać końcówki, warto skupić się na tym, żeby po prostu mówić do siebie z szacunkiem – niezależnie od form gramatycznych. Tak czy inaczej – Warszawa znów jest w awangardzie!

Podziel się:

Oceń:

+17 -4

[ TEMATY ]

Wybrane dla Ciebie

Szef MON: wojsko może do trzech dni zbudować most pontonowy na Wiśle

PAP/Radek Pietruszka

Wojsko może do trzech dni zbudować most pontonowy na Wiśle, ale muszą być spełnione formalności ze strony miasta; liczę, że miasto stołeczne Warszawa skoordynuje działania, żeby most powstał jak najszybciej - mówił w środę szef MON Mariusz Błaszczak.

Więcej ...

Apostoł jedności w Kościele

św. Eulogiusz, patriarcha

wikimedia.prg

św. Eulogiusz, patriarcha

Eulogiusz, znany jako Eulogiusz Aleksandryjski, pochodził z Syrii. Należał do najważniejszych postaci Kościoła wschodniego w VI wieku. Był serdecznym przyjacielem papieża św. Grzegorza I Wielkiego. Wychował się w klasztorze, został wyświęcony na kapłana w Antiochii. Gorliwie współpracował z patriarchą Antiochii. W 581 r. Eulogiusz został wybrany na patriarchę Aleksandrii.

Więcej ...

Z katedry skradziono relikwie św. Jana Pawła II

2025-02-13 20:22

Zdzisław Sowiński

Relikwie św. Jana Pawła II skradziono w katedrze Najświętszego Serca Jezusowego w Esquel w południowo-zachodniej Argentynie. Kradzież odkryto 7 lutego w czasie porannego otwierania drzwi świątyni. Relikwie znajdowały się za ochronną szybą, która została rozbita.

Więcej ...

Reklama

Najpopularniejsze

Weszła w życie nowa definicja zgwałcenia

Wiadomości

Weszła w życie nowa definicja zgwałcenia

Kilkumiesięczny chłopiec w świdnickim oknie życia

Niedziela Świdnicka

Kilkumiesięczny chłopiec w świdnickim oknie życia

Uczmy się zaufania, wiary, pokory w relacji do Jezusa

Wiara

Uczmy się zaufania, wiary, pokory w relacji do Jezusa

Apostoł jedności w Kościele

Święci i błogosławieni

Apostoł jedności w Kościele

Polska na Skale. Wielka Nowenna w intencji Ojczyzny

Kościół

Polska na Skale. Wielka Nowenna w intencji Ojczyzny

Skandal! 75 dni aresztu dla... różańca

Wiadomości

Skandal! 75 dni aresztu dla... różańca

Nowenna do Matki Bożej z Lourdes

Wiara

Nowenna do Matki Bożej z Lourdes

Śmierć nie istnieje? Niezwykłe świadectwo kardiologa

Wiara

Śmierć nie istnieje? Niezwykłe świadectwo kardiologa

Co wolno, a czego nie wolno na zwolnieniu lekarskim? Od...

Wiadomości

Co wolno, a czego nie wolno na zwolnieniu lekarskim? Od...