W roku okrągłych rocznic obchodzimy również 25-lecie wznowienia stosunków dyplomatycznych między Stolicą Apostolską a Polską. Z tej okazji 2 czerwca br. – a więc dokładnie w 35. rocznicę pamiętnych profetycznych słów św. Jana Pawła II: „Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi!” – w Sekretariacie Episkopatu Polski odbędzie się specjalna uroczystość upamiętniająca te wydarzenia. Gościem honorowym będzie kard. Pietro Parolin, sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej, a ze strony polskiej – przedstawiciele Episkopatu oraz władz cywilnych najwyższego szczebla.

Oficjalne ogłoszenie wznowienia stosunków dyplomatycznych między Polską a Stolicą Apostolską, zerwanych przez komunistów w lipcu 1945 r. w wyniku wypowiedzenia konkordatu z 1925 r., nastąpiło 17 lipca 1989 r. Stało się to zatem dopiero 11 lat po wyborze kard. Karola Wojtyły na papieża, ponieważ komuniści we wszystkich krajach tzw. demokracji ludowej z różnym natężeniem prowadzili przymusową ateizację i w jej ramach nie dopuszczali możliwości zawarcia stosunków dyplomatycznych ze Stolicą Apostolską, która była postrzegana jako wróg. Jednak pomimo napiętej sytuacji Stolica Apostolska już od przełomu lat 60. i 70. próbowała przezwyciężyć impas w ramach polityki wschodniej Pawła VI, której głównym realizatorem był ówczesny sekretarz Rady Publicznych Spraw Kościoła abp Agostino Casaroli.

W lipcu 1974 r. – po uregulowaniu statusu Kościoła na Ziemiach Odzyskanych i cofnięciu uznania Stolicy Apostolskiej dla rządu polskiego na emigracji – nastąpił pewien przełom. W wyniku spotkania abp. Agostino Casarolego (późniejszego kardynała i sekretarza stanu w czasie pontyfikatu Jana Pawła II) z ówczesnym wiceministrem spraw zagranicznych PRL Józefem Czyrkiem powołano do życia Zespół ds. Stałych Kontaktów Roboczych między Rządem PRL a Stolicą Apostolską. Od jesieni 1974 r. peerelowski rząd wysyłał do Watykanu swoich przedstawicieli, którzy rezydowali w Rzymie na stałe w ambasadzie przy Republice Włoskiej. Stolica Apostolska wysyłała natomiast za żelazną kurtynę abp. Luigiego Poggiego, który od sierpnia 1973 r. był wysłannikiem z nadzwyczajnymi pełnomocnictwami do przywrócenia relacji z państwami socjalistycznymi: Polską, Węgrami, Czechosłowacją, Rumunią i Bułgarią, a od lutego 1975 r. – szefem delegacji Watykanu do stałych kontaktów roboczych z Polską.

Jednak nawiązanie stosunków dyplomatycznych stało się możliwe dopiero po przemianach 1989 r., w których Kościół katolicki w Polsce i katolicy odegrali kluczową rolę. Nastąpiło przyspieszenie. 17 maja 1989 r. zostały uchwalone ustawy kluczowe dla Kościoła i dla relacji państwo – Kościół: Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz Ustawa o ubezpieczeniu społecznym duchownych. 7 lipca 1989 r. ówczesny szef MSZ skierował specjalny list do szefa dyplomacji watykańskiej abp. Angelo Sodano (późniejszy kardynał i w latach 1991 – 2006 sekretarz stanu) z prośbą o wznowienie stosunków dyplomatycznych. Abp Sodano odpisał: „Z uwagi na znaczenie stosunków, jakie Polska zawsze utrzymywała ze Stolicą Apostolską, Sekretariat Stanu, Sekcja do spraw stosunków z państwami, akceptuje propozycję, aby przedstawicielstwa dyplomatyczne były w randze Nuncjatury Apostolskiej i Ambasady”. I tak się stało.

* * *

Jan Maria Jackowski
Publicysta i pisarz eseista, autor 10 książek i ponad 1300 tekstów prasowych. W latach 1997 – 2001 poseł na Sejm RP; w latach 2002-05 wiceprzewodniczący, a następnie przewodniczący Rady m.st. Warszawy; w latach 2005-07 sędzia Trybunału Stanu; od 2011 r. jest senatorem RP.
www.jmjackowski.pl