Położona w gminie Laskowa Żmiąca to jedna z najlepiej opisanych przez socjologów i historyków miejscowości. Już w 1903 r. ukazała się pierwsza monografia; „Żmiąca, wieś powiatu limanowskiego. Stosunki gospodarcze i społeczne”, którą napisał prof. Franciszek Bujak.

Była uciecha

Gdy dopytuję ks. Józefa Trelę o adwentowe zwyczaje, kapłan odsyła mnie do pochodzących sprzed stu laty wspomnień Zofii Oleksy i trochę późniejszych – Genowefy Kęder. Zapiski uświadamiają, jak inny był to czas, jak wiele się zmieniło. Zofia Oleksy napisała m.in.: „Adwent trwa 4 tygodnie. Są więc Roraty w 4 niedziele, z których to gospodarze wyciągają wróżbę, co do drogości bydła...”. Ważną datą było wspomnienie św. Łucji, o czym czytamy: „«Święta Łucja – dnia przyrzuca». Nie bardzo prawda, ale tak ludzie się pocieszają. Od św. Łucji do Bożego Narodzenia zapisują pogodę i te 12 dni oznacza pogodę w ciągu 12 miesięcy...”. Więcej szczegółów przekazuje Genowefa Kęder: „Już od początku Adwentu zaczęły się przygotowania do świąt Bożego Narodzenia. My dzieci z kolorowej bibułki wyrabiałyśmy różne zabawki choinkowe jak: łańcuchy, jeżyki, wisiorki różne, aniołki z sukienkami...”.

Mieszkanka Żmiącej, Anna Bukowiec wspomina: – Chowało się sreberka, w które były owinięte cukierki (śmiech), a potem w grudniowe wieczory przygotowywało się domowym sposobem ozdoby na choinkę, często przy adwentowych pieśniach. Przyznaje też, że czekało się na lepsze jedzenie. Pamięta, że w wielu domach na święta zabijano świnię. – Ludzie chcieli się na Boże Narodzenie przygotować, nie kupowało się wędlin, mięs – wyjaśnia i dodaje: – Piekło się chleb, bukty, kołacze, serniki, co tam kto umiał.

Genowefa Kęder zapisała: „...tydzień przed Świętami Bożego Narodzenia Dziadek robił świniobicie i wyrób wędliny, tj. kiełbasę, boczek wędzony, kiszki, salceson, sadło, i słoninę pokrajaną w paski nasalało się. (…) Wszyscy Dziadkowi w tej pracy i wyrobach, gotowaniu musiałyśmy pomagać. Ale była uciecha, że coś lepszego zjemy za to. Na drugi dzień Mama porozdzielała po trochu omasty, kiełbasy, kiszki, kość, mięsa, i roznosiłyśmy to do rodziny i sąsiadów, około do 10-ciu domów. Wszyscy dziękowali i mówili, że najlepiej smakuje podarowane. W sklepie nie można było kupić wędliny i omasty w czasie wojny i długo po wojnie...”.

Światło stawało się symbolem

Szczególnie ważne były przygotowania do Bożego Narodzenia. Genowefa Kęder wspomina: „Przez cały Adwent koniecznie codziennie śpiewało się głośno wczas rano Godzinki do Matki Bożej – Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej. Śpiewał Godzinki Dziadek z Mamą, i my dzieci też musiałyśmy z nimi śpiewać, aż się na pamięć nauczyłyśmy. Na Roraty w powszednie dni czasem poszła Mama albo Dziadek, a w niedzielę kazałyśmy się o 4-tej nad ranem budzić i przed 5-tą wychodziłyśmy z Mamą do Ujanowic na 6-tą. Było bardzo ciemno, więc zaświeciłyśmy latarnię naftową i brałyśmy ją z sobą przyświecić pod nogi...”. Anna Bukowiec dodaje, że jej mama opowiadała, iż ludzie chodzili na Roraty do Ujanowic, bo w Żmiącej kościoła nie było.

Rorat, odprawianych przed świtem, bardzo żałuje ks. Józef. Z nostalgią wspomina: – Mieszkańcy wiosek szli na te Msze św. nieraz z odległych stron. Aby zdążyć do kościoła na szóstą, z domów wychodzili w ciemnościach, z naftową latarnią, żeby drogę oświetlić. Wtedy Msza roratnia była odprawiana po łacinie, zawsze śpiewana. Do dzisiaj pamiętam entuzjazm, jaki w kościele, pełnym ludzi, panował. Zebrani śpiewali: „Spuśćcie nam na ziemskie niwy...”. Nastrój tworzyła zapalona świeca roratnia i latarnie, z którymi ludzie przychodzili. Światło, towarzyszące im w drodze do kościoła, stawało się symbolem Pana Jezusa i uświadamiało, że zbliża się czas narodzin Boga.

Syn pani Anny, Kazimierz Bukowiec z uśmiechem wspomina: – Małemu dziecku trudno było polubić takie wczesne wstawanie. Ale wtedy nie było żadnego gadania. Ja i tak miałem dobrze, bo szedłem na siódmą rano, a byli tacy, co do kościoła chodzili na szóstą, w ciemności, po śniegu...

Chodzi o duchowe przygotowanie

Teraz w Żmiącej Roraty są odprawiane o godz. 7.00. Ks. Józef Trela i Kazimierz Bukowiec twierdzą, że wiele osób na nie przychodzi, a szczególnie dzieci szkolne z lampionami. Ks. Józef chwali wprowadzony przez proboszcza ks. Marka Wójcika zwyczaj zatrzymywania się dzieci przed Mszą św. pod chórem. Opowiada: – W kościele panują ciemności, świecą się tylko lampiony i świeczki. Oświetlenie jest włączane dopiero, gdy wierni zaczynają śpiewać: „Chwała na wysokości...”. Kazimierz Bukowiec dodaje, że dzieci czekają też na losowanie, aby zabrać do domu figurkę Jezuska. – To dla nich szczególne wyróżnienie i zobowiązanie – zauważa. Ks. Józef przyznaje, że obecne zwyczaje, motywujące dzieci do uczęszczania na Roraty, są cenne.

Moi rozmówcy wyrażają dezaprobatę, gdy pytam o wprowadzanie tematyki świątecznej już w listopadzie. – To bardzo złe zjawisko, ale na to chyba nie ma dzisiaj ratunku, bo producentom i handlowcom nie chodzi o chwałę Bożą, tylko o zarobek – zauważa ks. Józef. Anna Bukowiec stwierdza: – Teraz te święta tak spowszechniały. Wszystko jest, trzeba się dobrze zastanowić, żeby rodzinę zaskoczyć. I trzeba pamiętać, że prawdziwe święta to nie zakupy, tylko radość z narodzin Pana Jezusa, a Adwent to czas oczekiwania na te niezwykłe chwile. – W Adwencie chodzi o duchowe przygotowanie do świąt Bożego Narodzenia – dodaje Kazimierz Bukowiec i stwierdza: – Promocje w sklepach i wymuszanie na nas, klientach, zainteresowania tematyką świąteczną już w listopadzie nie mają nic wspólnego z przygotowaniem do Bożego Narodzenia. A ks. Trela przypomina, że Adwent kończy się w Wigilię i dopiero po Pasterce nadchodzi czas radości z narodzin Pana Jezusa.