Przedstawiciele judaizmu odmówili kadisz oraz żydowską modlitwę żałobną „El Male Rachamim”. Rozległa się także chrześcijańska modlitwa „Wieczny odpoczynek racz im dać Panie”. W szofar, tradycyjny barani róg pasterski, który według tradycji żydowskiej wzywa do pokuty, zadął przewodniczący Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Polsce Kadlčik.

Modlitwę „Wieczny odpoczynek” odmówił ordynariusz bielsko-żywiecki bp Roman Pindel, a modlitwy w języku hebrajskim recytował rabin Michael Schudrich. Duchowni chrześcijańscy – zwierzchnik diecezji cieszyńskiej Kościoła ewangelicko-augsburskiego bp Adrian Korczago, reprezentujący Kościół katolicki bp Pindel, oraz ks. dr Mikołaj Dziewiatowski z Autokefalicznego Kościoła prawosławnego w Polsce – wspólnie odmawiali ten psalm w przekładzie ekumenicznym.

„Jakby kruszyły mi kości obelgi moich wrogów, / gdy cały dzień mnie pytają: Gdzie jest twój Bóg?/Czemu się smucisz, moja duszo/ czemu się we mnie trwożysz?/ Zaufaj Bogu, bo jeszcze będzie przeze mnie sławiony: /Mój Bóg i zbawienie mojego oblicza” – modlono się.

Znicze pod pomnikiem ustawili m.in. byli więźniowie obozu Auschwitz oraz innych obozów, ocaleni z Holokaustu, prezydenci Polski Andrzej Duda i Chorwacji Kolinda Grabar-Kitarović, reprezentująca premier Beatę Szydło przewodnicząca Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Anna Maria Anders, reprezentanci władz regionalnych, samorządów.

Głównym tematem uroczystości, które odbywały się w budynku tzw. Centralnej Sauny w byłym niemieckim obozie Auschwitz II-Birkenau, były powojenne powroty ocalonych do normalnego życia. Głos zabrało dwoje byłych więźniów – Polka Halina Brzozowska-Zduńczyk, która jako 12-letnie dziecko trafiła do Auschwitz w sierpniu 1944 r i doczekała tam wyzwolenia przez żołnierzy armii radzieckiej, oraz Izraelczyk Aszer Aud, który w wieku 16 lat został deportowany z likwidowanego getta łódzkiego do Auschwitz, a w styczniu 1945 r. został ewakuowany do KL Mauthausen, gdzie doczekał wyzwolenia.

Głos zabrali: prezydent Andrzej Duda, przedstawiciele Rosji i Izraela, przewodnicząca Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Anna Maria Anders oraz dyrektor Muzeum Auschwitz Piotr Cywiński.

Niemiecki nazistowski obóz zagłady wyzwolili żołnierze 100. Lwowskiej Dywizji Piechoty 60. Armii I Frontu Ukraińskiego, dowodzonej przez gen. mjr. Fiedora Michajłowicza Krasawina.

Ze względu na znaczenie miejsca i wagę symbolu, jakim dla całego świata jest były obóz Auschwitz-Birkenau, Zgromadzenie Ogólne ONZ w listopadzie 2005 r. ustanowiło dzień 27 stycznia - rocznicę wyzwolenia obozu - Międzynarodowym Dniem Pamięci o Holokauście.

Obóz Auschwitz powstał w 1940 r. Kompleks obozowy składał się z trzech części. W 1940 roku powstał obóz Auschwitz I (tzw. Stammlager - obóz macierzysty). Pierwszy transport więźniów dotarł do Auschwitz 14 czerwca 1940 r. Składał się z 728 mężczyzn z więzienia w Tarnowie. Dwa lata później pierwszy transport więźniów przybył do Auschwitz II, czyli do Birkenau. Masowe uśmiercanie Żydów rozpoczęto tu już w pierwszych miesiącach 1942 r. Auschwitz III stanowiło ok. 40 podobozów (Aussenlager), spośród których największy znajdował się w Monowicach (Monowitz).

W obozie Auschwitz-Birkenau w latach 1940-1945 hitlerowcy zgładzili co najmniej 1,1 mln osób, głównie Żydów, ale także ok. 75 tys. Polaków oraz tysiące Romów, jeńców sowieckich i przedstawicieli innych narodów.