Z kard. Marianem Jaworskim, metropolitą lwowskim, rozmawia Mariusz Rzymek

Mariusz Rzymek: - 23 października br., to dzień, w którym odbędą się dwie kanonizacje błogosławionych z archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego: abp. Józefa Bilczewskiego (1860-1923), metropolity lwowskiego obrządku łacińskiego i ks. Zygmunta Gorazdowskiego (1845-1920). Czym są te kanonizacje dla archidiecezji lwowskiej w obecnym czasie?

Kard. Marian Jaworski: - Dla archidiecezji lwowskiej, tak bardzo doświadczonej w latach II wojny światowej i w latach powojennych, są one przede wszystkim szczególnym darem Opatrzności Bożej za pośrednictwem Ojca Świętego Jana Pawła II.
Abp Józef Bilczewski, wielki teolog Eucharystii, odszedł do Pana w opinii świętości 20 marca 1923 r. Czasy powojenne i ekspatriacja archidiecezji z jej terenów nie sprzyjały prowadzeniu procesu beatyfikacyjnego i kanonizacyjnego. Mimo to rządcy archidiecezji: abp Eugeniusz Baziak, bp Jan Nowicki, bp Marian Rechowicz oraz moja osoba, nie ustawali w prowadzeniu procesu beatyfikacyjnego. Dzięki naszym staraniom doprowadzono szczęśliwie proces beatyfikacyjny do końca i Papież Jan Paweł II mógł dokonać beatyfikacji obu sług Bożych we Lwowie.
Również Ojciec Święty Jan Paweł II wyznaczył kanonizację na 23 października br. w Rzymie. Kanonizacja abp. Józefa Bilczewskiego ma ogromne znaczenie nie tylko dla archidiecezji lwowskiej, diecezji bielsko-żywieckiej i archidiecezji krakowskiej, z której pochodził (Wilamowice wówczas do niej należały - obecnie zaś należą do diecezji bielsko-żywieckiej), ale także dla całego Kościoła powszechnego. Dla niego jest on przede wszystkim teologiem Eucharystii. W swym monumentalnym dziele Eucharystia (wydanym w 1897 r., wznowionym w 2004 r.), na podstawie badań archeologicznych wykazywał, że Eucharystia, którą wyznaje Kościół katolicki naszych czasów, jest Eucharystią wiary Kościoła pierwszych wieków.

- Czas, jaki minął od śmierci abp. Józefa Bilczewskiego do chwili obecnej, sprawił, że nie sposób było zebrać informacji o Metropolicie od osób znających go za życia. Trzeba było sięgnąć po materiały archiwalne. Jaka postać z nich się wyłania?

- Już za życia abp Józef Bilczewski uchodził za człowieka ekumenizmu, szanującego inne konfesje chrześcijańskie i zabiegającego o dobre współżycie między Kościołami obrządku łacińskiego i grecko-katolickiego. Metropolita wzywał wprost do miłości i zgody między ludnością polską i ukraińską. Już w swoim pierwszym liście do wiernych, w dniu konsekracji i intronizacji (Lwów, 20 stycznia 1901 r.), pisał: „A nie tylko Polak Polakowi powinien życzyć i świadczyć dobrze. Szczerą i czynną miłość mamy okazywać także naszym braciom Rusinom i tym wszystkim, którzy, aczkolwiek innym mówią językiem, są z nami złączeni węzłem świętej naszej Wiary katolickiej”.
W innym liście (o potrzebie ofiarności), nawiązując do nieporozumień między Rusinami a Polakami, wzywał do zgody oba narody. Przytoczył też następujące zdarzenie: „Po moim kazaniu (w kościele w Brzeżanach) - pisze abp Józef Bilczewski - kobieta wiejska, Rusinka, przyniosła do jednego z kapłanów na Mszę św. za mnie. Kiedy się o tym dowiedziałem, kazałem ją przywołać i zapytałem, dlaczego, choć biedna, to uczyniła? Odpowiedziała, że chciała mi wynagrodzić za kazanie o miłości i zgodzie między Polakami i Rusinami”. Podczas wizytacji pasterskich przyjmowali go duchowni innych konfesji i wyznawcy Mojżesza.

- Czy kanonizacja Polaka, który był metropolitą Lwowa, może pozytywnie wpłynąć na wytłumienie tak wyraźnych narodowościowych resentymentów na Zachodniej Ukrainie?

- Obie kanonizacje mają duże znaczenie dla suwerennej Ukrainy. Zgodnie ze zwyczajem, w kanonizacji biorą udział przedstawiciele najwyższych władz państwa, z których święci pochodzą. W uroczystościach kanonizacyjnych błogosławionych ze Lwowa będą uczestniczyć przedstawiciele najwyższych władz z Kijowa i ze Lwowa. Będzie to znakiem nowych, pozytywnych zmian, jakie dokonują się na Ukrainie, a równocześnie znakiem powszechności Kościoła katolickiego, który bez względu na przynależność narodową, stara się służyć wszystkim obywatelom danego państwa, którzy przynależą do niego.
Abp Józef Bilczewski może nas nauczyć wiele w sprawie dążenia do jedności i zgody. Trzeba tylko starać się poznać jego życie i działalność, co przez wiele lat było niemożliwe ze względu na brak jakichkolwiek publikacji na jego temat na terenie archidiecezji lwowskiej (działo się tak m.in. za sprawą cenzury).

- Dużo się mówi o abp. Józefie Bilczewskim jako o popularyzatorze Najświętszego Sakramentu. Co takiego zrobił metropolita lwowski, że tak mocno podkreśla się jego zasługi na tym polu?

- Abp Józef Bilczewski, teolog Eucharystii, całą teologię Eucharystii przenosił na działalność pastoralną. Wyrazem tego był jego list pasterski O Najświętszym Sakramencie (1902), jak również list pasterski i instrukcja dla duchowieństwa pt. Pierwsza Komunia dzieci, w którym podawał szczegółowo sposób urządzania pierwszej Komunii św. Wyrazem tego było wprowadzenie adoracji Najświętszego Sakramentu i procesji eucharystycznych w pierwsze niedziele miesiąca. Propagował w całej archidiecezji Stowarzyszenie Nieustającej Adoracji Najświętszego Sakramentu i Niesienia Pomocy Ubogim Świątyniom Katolickim, a także rozwinął Stowarzyszenie Kapłanów Adoracji Najświętszego Sakramentu.
Abp Józef Bilczewski nawiązywał do błogosławionego Jakuba Strzemię, który zakorzenił kult Najświętszego Sakramentu w całej archidiecezji lwowskiej. Z czcią do Eucharystii, szła u Metropolity cześć do tej, która nam przygotowała Przenajświętszy Sakrament, ku Matce Jezusowej. Szczególnym darem Opatrzności Bożej, znakiem z nieba jest to, że błogosławiony Józef zostaje ogłoszony świętym podczas Roku Eucharystycznego i na zakończenie Synodu Biskupów poświęconego Eucharystii.

- Jak Ksiądz Kardynał sądzi, czy kanonizacja abp. Józefa Bilczewskiego pozwoli na nowo odkryć Kościołowi na Ukrainie i w Polsce postać i dorobek tego piewcy Eucharystii?

- Jak zaznaczyłem wyżej, dostateczne poznanie osoby i działalności abp. Józefa Bilczewskiego było ograniczone. Teraz trzeba to nadrobić. W miarę jego szerszego, pełniejszego poznania, będzie on na pewno świętym naszych czasów. Od niego winniśmy się uczyć ekumenizmu i jedności w naszym posługiwaniu pasterskim. Rozpoznawać, co nas łączy i coraz bardziej spotykać się w Chrystusie.
Abp Józef Bilczewski, dla Kościołów w Polsce, pozostaje do odkrycia jako wielki teolog. By zaradzić tej potrzebie, Wydawnictwo Błogosławionego Jakuba Strzemię wydało jego monumentalne dzieło Eucharystia i trzy tomy listów pasterskich, które w dużej mierze są traktatami teologicznymi na najróżniejsze tematy wiary, które nie straciły swej aktualności. Wydano również (w Krakowie w 2003 r.) materiały z sesji naukowej na Uniwersytecie Jagiellońskim pt. Błogosławiony Józef Bilczewski - arcybiskup, metropolita lwowski obrządku łacińskiego, która odbyła się w rok po beatyfikacji abp. J. Bilczewskiego (4-5 czerwca 2002). Wznowiono życiorysy o Błogosławionym i opublikowano nowe, jak np. ks. prof. Jana Machniaka. Wydawane są również publikacje okolicznościowe, jak Sacrum Wilamowickie - informujące o przebiegu procesu beatyfikacyjnego.
Dla archidiecezji krakowskiej i diecezji bielsko-żywieckiej błogosławiony Józef Bilczewski, to odkrywanie własnego bogactwa. Wilamowice, miejsce urodzenia Błogosławionego, to archidiecezja krakowska (obecnie diecezji bielsko-żywiecka). Dla rodaków z Wilamowic, to radość, ale i wyzwanie - zwłaszcza pogłębienie kultu. Dla środowisk teologiczno-naukowych Krakowa, a potem także Lwowa - to zaszczyt i wyzwanie do autentycznej, głębokiej wiedzy teologicznej.

- Osoba abp. Józefa Bilczewskiego łączy diecezję bielsko-żywiecką z archidiecezją lwowską? Jak teraz, w dobie kanonizacji Błogosławionego, wyglądają kontakty obu stron?

- Abp Józef Bilczewski na swój sposób łączy Kościoły, z którymi był związany. Po beatyfikacji Metropolity odbyła się w Bielsku-Białej Konferencja Episkopatu Polski (12-13 czerwca 2003), poświęcona w dużej mierze jego osobie, a następnie uroczysta Msza św. na Rynku w Wilamowicach, która zgromadziła tysiące wiernych. Na swój sposób będziemy starali się wspólnie dziękować Bogu za dar kanonizacji abp. Józefa Bilczewskiego, popularyzować jego postać i dbać o pogłębienie kultu.

- Dziękuję bardzo za rozmowę.