Będę narzędziem mojego Boga, podejmuję dzieła miłości w Nim

W kontekście tej Encykliki przypada odczytać rocznicę historycznego wydarzenia, związanego z „duchowością” naszej ziemi, które miało miejsce na progu „pierwszej ewangelizacji” i powstania struktury kościelnej, jaką była istniejąca w średniowiecznych jej granicach diecezja chełmińska: rocznicę 750-lecia przybycia bł. Juty do Bielczyn. W 1256 r. bł. Juta przybyła ona do nas, aby przekazać orędzie o najważniejszej prawdzie chrześcijańskiej, że „Bóg jest miłością”. Jest więc ono tym samym przesłaniem, jakie ześrodkowane jest w słowach, przekazanych co prawda w innej formie, przez Papieża Benedykta XVI.
Właśnie bł. Juta uratowała wiarę, nadzieję i miłość tego ludu, który żyjąc między Wisłą, Drwęcą i Osą, a nawracany metodami „miecza i siły”, dopiero w jej życiu i posłudze ujrzał prawdziwy program i obraz Boga, który jest Miłością. Stąd i u początków naszej historycznie przeżywanej wiary nie stoi jakaś decyzja potęg tego świata czy idea niesienia nowych form życia społecznego i wprowadzania europejskiej cywilizacji, ale spotkanie z wydarzeniem, z Osobą, która nadaje nową perspektywę życiu jako takiemu. Bł. Juta swoim życiem i przesłaniem przeciwstawiła się - i dalej przeciwstawia - błędnemu obrazowi Boga i słowa „miłość”. Podczas gdy Krzyżacy, jak wiemy z naszej historii, często opacznie używali chrześcijańskiego przesłania o miłości, bł. Juta, kładąc nacisk na jedność miłości Boga i bliźniego, ukazanej w służbie najuboższym, nakreśliła autentyczny obraz Boga i wynikający z niego obraz człowieka. W ten sposób to właśnie ona, Wdowa z Bielczyn, wpisała także w naszą ziemię owo podstawowe i pierwotne znaczenie słowa „miłość”, z którego nie możemy zrezygnować, lecz winniśmy je na nowo podjąć, oczyścić i przywrócić mu właściwy blask.
750. rocznica przybycia bł. Juty do Bielczyn z Sangerhausen, z Turyngii, stanowi niebywałą okazję, aby razem z nią i przy niej, skierować nasze kroki do Boga, który jest Miłością, aby zrozumieć na nowo głębię Jego miłości, ale także tej, która jest udziałem naszego ludzkiego serca. Niebywała okazja nadarza się dzisiaj, w kontekście przesłania Encykliki Papieża Benedykta XVI oraz przygotowań do przyjazdu Ojca Świętego do Polski.
Papież, prezentując w swojej encyklice Deus caritas est portrety świętych spełniających posługę miłosierdzia, mówi o ich życiu w przedziwny sposób: „W życiu świętych nie należy brać pod uwagę jedynie ich ziemskiej biografii, ale także ich życie i działanie w Bogu po śmierci. W przypadku świętych jest jasne, kto zmierza ku Bogu, nie oddala się od ludzi, ale staje się im prawdziwie bliski” (nr 42). Jakże wymowne jest to zdanie, kiedy odniesiemy je do bł. Juty i jej dzieła pośród nas. Razem z Benedyktem XVI przepojeni jesteśmy nadzieją i wiarą w jej opatrznościowe działanie, tak u początków diecezji chełmińskiej, jak również i dzisiaj, na rzecz „nowej ewangelizacji” w diecezji toruńskiej. To również bł. Juta umacnia wiarę naszej toruńskiej wspólnoty kościelnej, zwłaszcza od kiedy w roku 2002, decyzją Kongregacji ds. Kultu Bożego, została oficjalnie wpisana do kalendarza liturgicznego diecezji. Bł. Juta - obok bł. Marii Karłowskiej i bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego - przoduje dziełom miłości, wskazując jak kochać Boga i ludzi. To ona poszerza naszą świadomość faktu, iż serce człowieka winno być kształtowane na wzór Serca Chrystusa i Miłosiernego Samarytanina.
Prócz tych wzniosłych słów można byłoby jednak zapytać o konkrety jej przesłania. Wiemy o jej działalności charytatywnej, o opiekowaniu się najuboższymi, chorymi, o jej poczynaniach, aby powstał „szpital” opieki nad odrzuconymi i pozbawionymi miłości ludźmi. Warto zwrócić uwagę, iż Ojciec Święty Benedykt XVI, wracając do refleksji św. Augustyna, w swojej Encyklice powie, że ten, kto „widzi Trójcę”, ten, kto „widzi miłość”, przemienia także świat swoim czynem, po to, aby również na zewnątrz objawiona została miłość Ojca, Syna i Ducha Świętego w wymiarach życia i ludzkiej codziennej aktywności (por. nr 19). Czy bł. Juta, wychowana w cieniu katedry chełmżyńskiej pw. Trójcy Świętej, działała inaczej? Jej miłość bliźniego była zakorzeniona w miłości Boga Ojca, Syna i Ducha Świętego, jej dzieła caritas były przejawem miłości trynitarnej.
Bp Heidenryk, duchowy opiekun bł. Juty, obecny w dniu jej śmierci 12 maja 1264 r., w dzień Wniebowstąpienia Pańskiego, najpełniej o tym zaświadcza. W swoim Informatio, przesłanym najprawdopodobniej także do Rzymu, które stanowiło oficjalny wniosek diecezji o jej kanonizację, napisze, iż to ona „przewodzi w miłości”, a swoją konkretną działalnością charytatywną wspomagała dzieło krzewienia wiary żyjącym jeszcze „poganom”.
W poszczególnych Kościołach posługa diakonii wpisywała się w struktury życia wiary na różne sposoby. W Kościele apostolskim stało się to za sprawą ustanowienia grupy siedmiu diakonów, w Kościele rzymskim posługą św. Wawrzyńca, zaś w Kościele w Egipcie - prezentowanym również w Encyklice Benedykta XVI - mocą świadectwa działalności charytatywnej tamtejszych monasterów (por. nr 21-23). Kościół zaś na naszej ziemi zorganizowanie i praktykowanie caritas zawdzięcza nie komu innemu, tylko błogosławionej Jucie.
Przejdźmy jednak do słów, które bł. Juta powtarzała razem z bp. Heidenrykiem. Inspirowany dziełami miłości tej świątobliwej Niewiasty, bp Heidenryk pozostawił po sobie opis niejako duchowych drgań serca pałającego miłością do Boga i bliźniego. W swoim traktacie De amore S. Trinitatis, którego fragmenty przechowywane są dzisiaj w Bibliotece Watykańskiej (Por. T. Kaeppeli OP, w: Archivum Fratrum Praedicatorum, 30 [1960], s. 196-205), daje świadectwo najgłębszego źródła działalności charytatywnej Kościoła.
Przywołując postać bł. Juty i jej dzieło, nie można nie wspomnieć pierwszego biskupa chełmińskiego, pochodzącego z Saksonii, którego papież Innocenty IV osobiście konsekrował w Lyonie i przysłał jako biskupa do nowo powstałej diecezji chełmińskiej pod koniec 1245 r.
Bp Heidenryk, oprócz swojej niewątpliwie bogatej działalności pasterskiej w diecezji, podejmował na zlecenie Stolicy Apostolskiej takie zadania, które wskazują, iż był on jedną z najwybitniejszych postaci ówczesnego Kościoła. Na przykład jako legat papieski ochrzcił i koronował - koroną papieską - pierwszego i jedynego króla Litwy - Mendoga w 1263 r. Pozostawił też po sobie spuściznę pisarską, która zaświadcza o jego wielkiej duchowości, jak również tego środowiska, z którego wyrósł i które skupił wokół siebie. Wspomniany traktat jest jednym z trzech znanych nam dzisiaj we fragmentach dzieł. Bł. Juta i jej własne przeżycia i przesłanie, jej działalność i miłość do bliźnich, ześrodkowują się i wyrastają właśnie z głębokiej refleksji i wiary w Trójjedynego Boga; Boga, który nie pozostaje jedynie tajemnicą myśli, ale także ludzkiego życia. Dzieło bł. Juty jest więc przełożeniem na czyn tego, o czym pisze bp Heidenryk. Można powiedzieć, iż myśl bp. Heidenryka jest pierwszą częścią naszej „diecezjalnej encykliki”, a dzieło i czyn bł. Juty jest jej drugą częścią, wypełnioną życiem i pomocą bliźnim. Papież Benedykt XVI, przyjmując w swojej Encyklice tę koncepcję podziału, pomaga nam w odczytaniu i zrozumieniu tego, co miało miejsce w historycznych dziejach naszej wiary.
Oto fragmenty traktatu bp. Heidenryka, które w dobitny sposób wskazują na doświadczenie miłości, która jest nierozdzielna, gdyż jest jednością miłości Boga i ludzi; jest możliwością realizacji Jego dobroci, sprawiedliwości i miłosierdzia, i przez ręce człowieka dociera do bliźniego.

„Posłuchaj biskupa Heidenryka, który w swoim traktacie o miłości Trójcy Świętej tak powiada: „Pamiętam wszelako, że kiedy zaczynałem się uczyć, to niektóre pisma pominąłem, a to dlatego, że nie wszystkie rozumiałem. Wiele też z tego, co później się nauczyłem, już zapomniałem. Zatem, jeśli pominę rzeczy nawet tylko te mało istotne, to obawiam się, że wkrótce raczej się sprzeniewierzę sprawie, niż się jej przysłużę.

***

Błagam przeto o miłosierdzie Boga mojego, aby mnie nie opuszczał.
Abyś mnie nie opuszczał, Ojcze, ze względu na miłość do ukochanego Syna Twojego i Ducha Świętego.
Abyś mnie nie opuszczał i Ty, Panie Synu Jednorodzony, ze względu na miłość do Twojego Ojca i Ducha Świętego.
Abyś mnie nie opuszczał i Ty, Duchu Święty, najsłodsza miłości obydwu, ze względu na miłość Ojca Twego i Syna, od którego pochodzisz przez miłowanie.

***

Pociągnij mnie, Panie, za Tobą i do Ciebie, abym złączony z tą Najświętszą Jednością i rozmyślając nad miłością Stworzyciela i stworzeń, w nich i z nimi, jakby z jednego serca, w jedności z Ojcem, kochał Syna.
W jedności z Synem, kochał Ojca.
W jedności obydwu, kochał Ducha Świętego, a w jedności z Nim, kochał Ojca i Syna.
A kochając samemu, abym mógł odczuwać, jakbym nic nie kochał, lecz raczej przyzwalał kochającemu, ponieważ to wszystko, gdy się kocha, jest Boskie, a nie ludzkie.
Kochanym jest bowiem niestworzony Ojciec, niestworzony Syn i Duch Święty, a dusza szczęściem pociągnięta, słodyczą poruszona, bez trudu się poddaje i trwa w miłości Trójcy Świętej. Będąc zaś teraz niebywale podatnym narzędziem mojego Boga, podejmuje dzieła miłości w Nim.
To z tego powodu właśnie kocham, gdy kocham Boga mego. Jestem bowiem szczęśliwy nie tyle z tego powodu, że kochając poznaję, lecz nade wszystko dlatego, że już teraz dokonuje się to tak, jak w przyszłości, na sposób miłości ze strony poznającego. W samym poznanym powierzam się całkowicie miłości.

***

Tak więc kocham, albo raczej współbrzmię z miłością, kochając Ciebie, Boga mego wiecznego, niezmierzonego, wszechmogącego, poznanie niewypo-
wiedziane, słodycz niewymowną, światłość niedostępną, dobroć niepojętą, życie wieczne, pokój niezmącony, miłosierdzie niegasnące, sprawiedliwość niezmienną, prawdę niewymowną, więź łączącą z człowiekiem, szczęśliwość niezgłębioną, pocałunek przedziwnej słodkości.
I wszelkie dobro, i wszystko co kocham jest w moim Bogu; a Bogiem moim jest Jezus Chrystus. Nie mniej jest w Ojcu niż w Synu, nie mniej w Synu niż w Ojcu, nie mniej w Duchu Świętym niż w Ojcu i Synu, aby pełna była radość miłości mego Boga.

***

O Święty nad Świętymi, Boże mój, zmiłuj się nad biednymi twymi. Ty widzisz tych, którzy wchodzą na drogę jedności z Tobą, ale widzisz także i tych, którzy schodzą z niej przez swoje grzechy.
Przyciągnij nas wszystkich, trzymaj przy sobie, abyśmy we wszelkich naszych czynnościach, chodząc, siedząc, leżąc, jedząc, pijąc czy cokolwiek innego czyniąc, nie czynili tego bez jedności z Tobą. A Twoją jednością spojeni i na zawsze złączeni w tak szczerej miłości, nigdy w żaden sposób nie odłączyli się od Ciebie, mój Boże (tłum. z łac. własne)”.

Niech ten tekst posłuży naszemu lepszemu zrozumieniu posługi, jaką bł. Juta od 750 lat pełni na naszej ziemi. We wspólnej kontemplacji miłości Boga, wraz z bł. Jutą i bp. Heidenrykiem, możemy zbliżyć się do źródła Bożej caritas i w nim odkryć to wszystko, co w chrześcijaństwie jest prawdziwie nowe i rewolucyjne. Uwielbienie zaś Boga w Trójcy Przenajświętszej sprawia, iż odkrywamy pełnię jedynej miłości, która jest wieczna i której potrzebuje dzisiejszy świat.