O roli świeckich w posłudze duszpasterskiej Kościoła i wynikach badań socjologicznych nad rolą i specyfiką rad duszpasterskich w polskiej rzeczywistości debatowali uczestnicy I Krajowego Kongresu Parafialnych Rad Duszpasterskich, który rozpoczął się dziś w sanktuarium w Licheniu. Jego organizatorem jest Komisja Duszpasterstwa Konferencji Episkopatu Polski, której przewodniczy metropolita poznański abp Stanisław Gądecki. O roli świeckich w posłudze duszpasterskiej Kościoła mówił prezes KAI Marcin Przeciszewski. Przypomniał on, że świeccy są bardzo ważną częścią Kościoła, który dziś szczególnie potrzebuje każdego z nich. Każdy członek wspólnoty powołany jest do apostolskiej misji Kościoła w stopniu nie mniejszym niż kapłani i to od świeckich w dużej mierze zależy przyszłość ewangelizacji, a w związku z tym – kształt Kościoła, Ojczyzny oraz Europy.

Prelegent przypomniał hasło duszpasterskie – Kościół jest domem i szkołą komunii - i zwrócił uwagę, że w ostatnich 5 latach znacznie wzrosła liczba rad duszpasterskich w parafiach: obecnie jest ich w 80 proc., podczas gdy w 2008 było ich w 20 proc. Jak będzie wyglądać przyszłość działania tych rad zależy jednak od tego, na ile świeccy zrozumieją, na czym polega istota ich powołania.

Prezes KAI przypomniał szereg papieży – promotorów świeckich - poczynając od Piusa XI, inicjatora Akcji Katolickiej oraz kościelnych dokumentów – poczynając od „Lumen gentium” Soboru Watykańskiego II, które kładły szczególny nacisk na wagę roli laikatu w Kościele. Zacytował słowa Jana Pawła II z adhortacji „Christifideles laici”, że brak zaangażowania świeckich w życie Kościoła jest dziś jeszcze większą winą niż kiedyś.

Szef KAI zaznaczył, że powinno się przezwyciężyć się model klerykalizmu, o czym mówił biskupom brazylijskim papież Franciszek. Klerykalizm jest wygodny, uczy bierności, niedojrzałości i zwalnia z odpowiedzialności. Tej pokusie - ocenił Przeciszewski – poddają się także katolicy w Polsce, czego efektem jest duża liczba „śpiących klerykałów”.

Prelegent przypomniał, że świeccy także uczestniczą w misji kapłańskiej, prorockiej i królewskiej Chrystusa – w Jego Ofierze, ewangelizacji i odnawiania świata wartościami ewangelicznymi, czynienie go bardziej ludzkim. Zadaniem świeckich jest uświęcanie świata, to jest ich szczególnym powołaniem. Współczesny świat nie zachowa zaś swojego ewangelicznego oblicza, jeśli świeccy nie włączą się czynnie w jego uświęcenie – podkreślił prezes KAI.

Świeccy powinni uświadomić sobie, jakie są ich role w życiu społecznym, zawodowym, w mediach, kulturze i nauce, ale zwłaszcza w życiu rodzinnym, gdyż przyszłość świata idzie przez rodzinę - mówił Przeciszewski. Potrzeba przekazywania wiary w postchrześcijańskim świecie, o czym mówił Jan Paweł II, dotyczy także Polski, gdzie regularnie kontakt z Kościołem ma 40 proc. ludności. Polska jest więc krajem, który potrzebuje nowej ewangelizacji, a w tym dziele ważną rolę do odegrania ma parafia, w której harmonijnie współpracują księża ze świeckimi. Potrzeba dynamicznych wspólnot ewangelizacyjnych, które widzą problemy, rozeznają je, oceniają i działają. Koordynacja działań duszpasterskich tworzą żywy Kościół, przemawiający do tych, którzy odeszli lub są daleko - podkreślał prezes KAI.

Wyniki badań statystycznych, dotyczących rad parafialnych omówili ks. dr Wojciech Sadłoń oraz dr Mateusz Tutak w Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego. Z badań wynika, że rady parafialne działają w 80 proc. parafii. Interesujący jest fakt, że ich liczba znacznie zwiększyła się w ciągu ostatnich 5 lat – od 20 do 80 proc. Przeciętnie liczą one 13 członków, którzy często są ich członkami przez wiele kadencji. Same rady mają średnio po 8 lat.

Ks. Sadłoń stwierdził, że nie ma zróżnicowania na parafie wiejskie i miejskie, diecezjalne czy zakonne, jeśli chodzi o ilość, natomiast są diecezje, w których ich jest więcej niż w innych – w opolskiej, poznańskie, katowickiej, tarnowskiej czy lubelskiej.

Prelegent stwierdził, że z badań wyłaniają się dwa modele rad: eksperckie, do których proboszcz zaprasza specjalistów z konkretnej dziedziny – budowlańców, inżynierów, ekonomistów (zwłaszcza gdy budują kościół) oraz reprezentatywne – należą do nich przedstawiciele wspólnot, działających przy parafii. Rady eksperckie są zazwyczaj „zadaniowe”, zaś reprezentatywne włączają się także w życie parafii, organizując np. procesje i inne wydarzenia religijne. Zdarza się, że rady eksperckie przekształcają się w ekonomiczne, których istnienie jest obligatoryjne.

Dr Mateusz Tutak poinformował, że pytano też o ocenę rad samych proboszczów. Są oni zadowoleni z aktywności świeckich w parafii, pragnęliby jednak, by brali na siebie większą odpowiedzialność za jej życie. Ich zdaniem klimat religijny w dużym stopniu zależy od rad. Według proboszczów konieczna jest kadencyjność członków, gdyż po pewnym czasie może wystąpić syndrom wypalenia. Świeccy zaś podkreślają, że chcą doradzać, zastrzegają, że nie chcą przejąć władzy, a dbają o życie wspólnoty. Ich motywacje są ściśle religijne – mówią o misji, apostolacie, potrzebie zaangażowania.

Badania wykazały, że nie ma też stałej formacji członków rad parafialnych. Spotykają się oni przeciętnie raz na kwartał, zaś integrują dzięki spotkaniom nieformalnym czy pielgrzymkom.

Ankiety wykazały także, że nie ma zagrożenia modelem, spotykanym nieraz na Zachodzie, w którym świeccy przejmują rządy w parafii – zarówno świeccy jak i księża świadomi są swojego miejsca. Radni mają doradzać i sugerować, a także włączać się aktywnie w życie wspólnoty. Podczas spotkania podkreślano, że rady parafialne mają do odegrania istotną rolę, dlatego tak ważna jest otwartość proboszcza na świeckich oraz ich zaangażowanie.