1 maja br. w Częstochowie zainaugurowany został X Międzynarodowy Festiwal Muzyki Sakralnej "Gaude Mater". Jubileuszowa, dziesiąta edycja Festiwalu przypadła w szczególnym czasie przeżywanego Roku Świętego, toteż nic dziwnego, że stała się ona z jednej strony okazją do pewnych podsumowań, z drugiej zaś do jeszcze mocniejszego zaakcentowania przez muzykę jedności i przyjaźni między narodami. Idea ukazywania piękna muzyki i sztuki religijnej w jej najszerszym, ogólnoludzkim wymiarze stanęła przed dziesięcioma laty u zrębów powoływanego do życia Festiwalu i przez wszystkie lata jego funkcjonowania kształtowała jego coraz to bogatszy program. Nie inaczej było w tegorocznej, jubileuszowej edycji. Każdy znalazł w programie coś dla siebie, niezależnie od tego, czy był mniej, czy bardziej wytrawnym melomanem.

Cudze chwalicie...

Pierwszym koncertem festiwalowym, poprzedzającym oficjalną inaugurację, był koncert muzyki ze zbiorów jasnogórskich. Dzieła kompozytorów jasnogórskich w jasnogórskiej Sali o. Augustyna Kordeckiego wykonała Kapela Jasnogórska pod dyrekcją Jana Tomasza Adamusa. Nie było w czasie Festiwalu drugiego koncertu, który byłby tak mocno i tak przejrzyście zakorzeniony w miejscu, które zrodziło fenomen "Gaude Mater".
Historia Kapeli Jasnogórskiej, której muzyka oddziaływała nie tylko na Częstochowę i region, ale i na twórczość kręgów europejskich, sięga drugiej połowy XVI w. i przerywa się, na lat kilkadziesiąt, w roku 1914 r. W obecnym składzie Kapela działa od grudnia 1999 r. Od początku jej działalności do końca XVII w. dyrygentami Kapeli, a często również kompozytorami, byli wyłącznie zakonnicy,późniejsze lata przyniosły przewagę świeckich na tych stanowiskach.
Podczas pierwszego festiwalowego koncertu w murach Sali o. Kordeckiego zabrzmiały utwory przedstawicieli obu tych grup - o. Eryka Briknera oraz Marcina Józefa Żebrowskiego, muzyków działających na Jasnej Górze w XVIII w. Wśród zaprezentowanych utworów M. J. Żebrowskiego, których większość stanowiły psalmy, znalazły się również dwa prawykonania: Domine Deus z Missa ex D oraz Quoniam tu solus sanctus z Missa Pastoralis. Prawykonaniem był także wykonany w drugiej części koncertu utwór o. E. Briknera - Completorium. Koncert, do którego słowo wiążące wygłosiła Wanda Malko, był wspaniałą okazją dla tych wszystkich, którzy zakochani w muzyce dawnej mogli odkryć europejskie bogactwo w utworach tworzonych w obrębie klasztoru jasnogórskiego, dające dowód, że Jasna Góra była i jest nie tylko duchową stolicą Polski, ale i kulturalnym centrum kraju. Szkoda tylko, że tak nieliczni słuchacze skorzystali z tej duchowej uczty. "Cudze chwalicie, swego nie znacie..." - chciałoby się zacytować w tym miejscu.

Podwójna inauguracja

Zwyczajem Festiwalu "Gaude Mater" jest jego podwójna inauguracja. Pierwsza - to inauguracja koncertowa, druga - liturgiczna, obie mające miejsce w Bazylice Jasnogórskiej. Na tegoroczny koncert inauguracyjny, dedykowany Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II w 80. rocznicę urodzin, wybrano dzieło monumentalne, godne uczczenia tego, jak i dwu wymienionych wcześniej jubileuszy. Dziełem tym było siedmioczęściowe Credo Krzysztofa Pendereckiego, wykonane przez solistów: Bożenę Harasimowicz-Haas (sopran), Izabellę Kłosińską (sopran), Katarzynę Suską-Zagórską (mezzosopran), Adama Zdunikowskiego (tenor) i Romualda Tesarowicza (bas), Chór Chłopięcy Filharmonii Krakowskiej, Chór Filharmonii Krakowskiej oraz Penderecki Festival Orchestra pod dyrekcją kompozytora. Zanim jednak zabrzmiało Credo, w którego Crucifixus stanowiącym rdzeń dzieła wykorzystane zostały tematy polskich pieśni wielkopostnych - Ludu, mój ludu i Któryś za nas cierpiał rany, zgromadzeni na koncercie wspólnie dokonali refleksji nad dziesięcioma minionymi latami istnienia Festiwalu oraz wysłuchali gratulacji przybyłych na inaugurację gości.
"10 lat Festiwalu ´Gaude Mater´ to ponad 200 imprez: koncertów, wystaw, spektakli teatralnych. To prawie 10 tys. wykonawców ze wszystkich kontynentów, z kilkudziesięciu krajów świata. To 130 solistów, 140 chórów, to ponad 50 koncertów kantatowo-oratoryjnych, i co dla nas, organizatorów najważniejsze - to 70 polskich prawykonań muzyki, ale oprócz tych cyfr Festiwal ´Gaude Mater´ ma rzecz najważniejszą: od wielu lat tę samą ideę zbliżania różnych kultur, różnych religii. Poprzez dziesięć lat stał się częstochowski Festiwal pomostem między wykonawcami ze Wschodu i Zachodu, z Północy i Południa, stał się płaszczyzną porozumienia różnych narodów" - podsumowała dyrektor Festiwalu, Małgorzata Zuzanna Nowak.
Wyjątkowo uroczysty charakter miało wręczenie nagród laureatom V Konkursu Młodych Kompozytorów "Musica Sacra". Wobec premiera RP Jerzego Buzka, który przybył na inaugurację wraz z małżonką, prezydenta miasta Częstochowy Wiesława Marasa oraz wielu znamienitych gości nagrodzeni zostali: Agnieszka Szydłowska (I nagroda ex eaquo, ufundowana przez metropolitę częstochowskiego abp. Stanisława Nowaka) za utwór Veniet Dominus, Bartosz Kowalski (I nagroda ex eaquo, ufundowana przez prezydenta Częstochowy Wiesława Marasa) za utwór Sanctus Dominus Deus Sabaoth, Mi-Jin Lee (II nagroda, ufundowana przez marszałka województwa śląskiego Jana Olbrychta) za utwór Psalmus 84 oraz Joanna Garbacz (III nagroda, ufundowana przez Ośrodek Promocji Kultury " Gaude Mater") za utwór Ave Regina caelorum.Ponadto wyróżnienia Stowarzyszenia " Musica Sacra" otrzymali: Dariusz Łapiński za kompozycję Modlitwa oraz Leszek Mateusz Gorecki za Missa brevis. Nagrodzone utwory wypełniły program pierwszej części koncertu inauguracyjnego.
Po raz kolejny inauguracyjne Gaude Mater zabrzmiało w Bazylice Jasnogórskiej 2 maja podczas Mszy św. rozpoczynającej Festiwal. Liturgia sprawowana przez wielkiego przyjaciela Festiwalu - bp. Antoniego Długosza zgromadziła wykonawców, kompozytorów, uczestników sympozjum naukowego towarzyszącego corocznie Festiwalowi oraz częstochowskich melomanów. Msze św. inaugurujące Festiwal "Gaude Mater" słyną bowiem prawykonaniami utworów komponowanych z myślą o Liturgii festiwalowej. W tym roku była to Msza Jasnogórska Sławomira Stanisława Czarneckiego w wykonaniu Małgorzaty Armanowskiej (sopran), Józefa Fraksteina (baryton), Chóru Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie oraz Orkiestry Kameralnej "Mała Filharmonia" pod dyr. Marcina Nałęcz-Niesiołowskiego. Jak zaznaczył sam kompozytor, jego dzieło jest "muzyką prostą, ale pełną żaru i radości muzycznej modlitwy na chwałę Boga i Bogurodzicy". O głębi tej prostej, pięknej modlitwy mogli przekonać się wszyscy, którzy uczestniczyli w inauguracyjnej Mszy św.
"Tak uroczysta okazja, jaką jest dzisiejsza inauguracja, skłania nas do szukania źródeł inspiracji w najważniejszych dokumentach Kościoła" - zwrócił się w kazaniu bp A. Długosz, odnosząc się w nim do wypowiedzi Ojca Świętego skierowanych do świata kultury. Przypomniał, iż kultura jest podstawowym wymiarem ducha i jednym z ogniw dialogu świata z Kościołem, podkreślił również wagę ośrodków promocji kultury, które nie tylko akceptują wartości chrześcijańskie, ale aktywnie je kreują. Przykładem tej działalności jest częstochowski Ośrodek " Gaude Mater" i powołany przez niego do życia Festiwal. Ksiądz Biskup zaznaczył również, iż chrześcijański humanizm jest szansą współczesnej kultury. Należy mieć nadzieję, że nie braknie twórców, którzy pamiętać będą o chrześcijańskich korzeniach sztuki. Międzynarodowy Festiwal Muzyki Sakralnej, którego dziesiątą edycją mogliśmy się cieszyć w pierwszych sześciu dniach maja, dowodzi o ogromnej potrzebie pielęgnowania sztuki religijnej w nowej, zjednoczonej Europie.